Zelfkatheterisatie

Over zelfkatheterisatie

Zelfkatheterisatie betekent dat u zelf uw blaas leegmaakt met een katheter (slangetje). Hier leest u meer over zelf katheteriseren.

Waarom deze informatie?

Deze informatie is voor mensen die zichzelf gaan katheteriseren. U moet in het begin oefenen om dit goed te kunnen doen. Maar de meeste mensen kunnen zelfkatheterisatie goed aanleren. Ook willen we u graag leren deze handeling in te passen in uw dagelijkse leven, zonder dat het ten koste gaat van uw kwaliteit van leven. Ons doel is dat u zo onafhankelijk mogelijk een normaal leven kan leiden; ondanks dat u problemen heeft met uw blaas.

We leggen u in deze informatie uit wat zelfkatheterisatie is. Ook vertellen we u wat het betekent voor u in de dagelijkse praktijk. U krijgt van onze consulente continentiezorg extra uitleg over zelfkatheterisatie.

Belangrijk bij het aanleren en volhouden van zelf katheteriseren is dat u gemotiveerd bent. Ook is het belangrijk dat u goed begrijpt wat zelfkatheterisatie is en waarom het nodig is. Met deze informatie en de uitleg door de consulente continentiezorg willen we u daarbij helpen.

Wat is zelfkatheterisatie?

Katheterisatie is het leegmaken van de blaas met een katheter. Dit gebeurt via de plasbuis. Doet u het katheteriseren zelf? Dan noemen we dit ‘zelfkatheterisatie’.

Een katheter is een dun, plastic slangetje. Het slangetje is speciaal gemaakt om uw blaas leeg te maken. Er zijn veel verschillende soorten katheters. De consulente continentiezorg kijkt samen met u welke katheter voor u het beste is.

Waarom zelfkatheterisatie?

Meestal vertelt de arts u dat u moet gaan katheteriseren. De reden hiervoor is dat u uw blaas niet meer (helemaal) kunt leegplassen. Er blijft dan te veel plas in uw blaas. Daardoor kunt u allerlei klachten krijgen. Bijvoorbeeld:

• blaasontstekingen
• aandrangsklachten: bijvoorbeeld niet kunnen wachten om naar de wc te gaan of vaak moeten plassen
• vaak kleine beetjes plassen
• uw plas niet meer kunnen ophouden (urine incontinentie)\
• (soms) nieren die minder goed werken

Door zelfkatheterisatie kunt u deze klachten voorkomen.

Vragen en twijfels over zelfkatheterisatie

Veel patiënten schrikken erg als ze horen dat ze zichzelf moeten katheteriseren. Veel mensen vinden het idee vervelend dat ze ‘iets in hun lijf moeten steken’. Soms schamen mensen zich en vinden ze het moeilijk om erover te praten met vrienden en familieleden. Dit kan leiden tot een beperkt sociaal leven. Bijvoorbeeld doordat mensen minder op bezoek gaan bij anderen.

Heeft u twijfels en vragen? Laat ze dan tijdens uw afspraak weten aan de consulente continentiezorg. Wij helpen u graag. U kunt buiten de afspraak ook contact opnemen met ons. U vindt de contactgegevens onderin deze informatie.

Misverstanden over zelfkatheterisatie rechtgezet

• Ook als u een lichamelijke beperkingen heeft of ouder bent, kunt u zelfkatheterisatie vaak leren.
• U kunt gewoon werken als u uzelf moet katheteriseren.
• Op vakantie gaan is in principe geen enkel probleem.

Hoe gaat plassen zonder katheter?

Om zelfkatheterisatie goed uit te leggen, is het belangrijk om eerst te vertellen hoe plassen zonder katheter gaat. Dit gaat als volgt.

De blaas slaat de plas op. Is de blaas vol? Dan geeft de blaas een seintje aan de hersenen. U voelt dan dat u moet plassen.

Als u op de wc zit, trekt de blaasspier normaal gesproken samen. Tegelijkertijd ontspannen de sluitspier en bekkenbodemspieren zich. U kunt daardoor uw blaas helemaal leegplassen. Via de plasbuis gaat de plas dan uit uw lichaam.

Urinewegen bij de man (links) en bij de vrouw (rechts)

Zoals u op de bovenstaande tekeningen kunt zien, is de plasbuis van de man (veel) langer dan die van de vrouw. Daardoor gebruiken vrouwen bij zelfkatheterisatie een kortere katheter dan mannen.

Hoe gaat zelfkatheterisatie?

• Het is belangrijk dat u ‘schoon’ katheteriseert. U krijgt dan minder snel problemen zoals infecties. ‘Schoon’ betekent dat u van tevoren uw handen goed wast met water en zeep. Ook maakt u het gebied rondom uw plasbuis (de schaamstreek) goed schoon met water. Het kan zijn dat u het advies krijgt om handschoenen te gebruiken.
• Elke katheter heeft zijn eigen gebruiksaanwijzing. De consulente continentiezorg bespreekt de gebruiksaanwijzing met u bij het aanleren.
• U mag het uiteinde van de katheter normaal gesproken gewoon vastpakken met uw schone handen. Vervolgens brengt u de katheter in via de uitgang van de plasbuis. De meeste katheters hebben trouwens een hulpmiddel waardoor u de katheter niet hoeft aan te raken.
• De katheter zit goed als er plas uitloopt. U mag de katheter weer weghalen als er geen plas meer uitkomt. Uw blaas is dan leeg.
• De consulente continentiezorg oefent met u hoe u zelfkatheterisatie precies moet doen. Zij zal u ook vertellen waar u rekening mee moet houden. Er is verder een stappenplan voor mannen en een stappenplan voor vrouwen dat alles uitlegt.

Hoe vaak moet u zelf katheteriseren?

Het hangt af van uw aandoening hoe vaak u per dag moet katheteriseren. De arts of verpleegkundige zal dit met u bespreken. Daarnaast is het belangrijk of u zelf nog kunt plassen of niet meer.

Als u zelf nog kan plassen

Kunt u zelf nog plassen? Dan gebruikt u de tabel hieronder. Daarbij is het belangrijk dat u voor het katheteriseren eerst zelf plast. Meet 3 dagen lang hoeveel er na het zelf plassen nog uit de katheter komt. Dit doet u door na het plassen de katheter in te brengen en de plas te laten lopen in een maatbeker. Met de tabel hieronder kunt u daarna bepalen hoe vaak u per dag moet katheteriseren. U kunt dan ook een schema maken op welke momenten van de dag u gaat katheteriseren.

Merkt u dat dat de hoeveelheid plas die na het plassen uit de katheter komt na verloop van tijd erg verandert? Meet dan opnieuw 3 dagen hoeveel plas er uit de katheter komt. Komt er meer dan 400 ml plas uit de katheter? Bel dan met de polikliniek Urologie. Houdt verder gewoon uw schema aan.

Als u niet meer kunt plassen

Kunt u helemaal niet meer plassen? Dan moet u 4-6 x per dag katheteriseren. U zult zelf moeten ervaren wat voor u het juiste aantal keren is. Overleg hierover met uw consulente continentiezorg of arts.

In ieder geval mag er per keer niet meer dan 400 ml plas komen uit uw katheter. Merkt u dat er veel plas komt uit de katheter? Meet dan hoeveel er uit de katheter komt. Dit doet u door de katheter in te brengen en de plas te laten lopen in een maatbeker.

Waar kan u zelf katheteriseren?

Zelfkatheterisatie kan overal waar water en zeep in de buurt is. Ook is het fijn als u enige privacy heeft. Veel mensen katheteriseren het liefst op de wc. Zit er een urine opvangzakje vast aan de katheter? Dan zou u ook in de slaap- of badkamer kunnen katheteriseren.

Zorg er wel altijd voor dat de plek waar u katheteriseert zo schoon mogelijk is.

Hoe lang duurt zelfkatheterisatie?

In het begin kost zelfkatheterisatie wat meer tijd dan ‘gewoon’ naar de wc gaan. Maar als u meer ervaring heeft, bent u ongeveer net zoveel tijd kwijt met zelfkatheterisatie dan met gewoon naar de wc gaan.

Worden de katheters vergoed?

Het vergoedingssysteem verandert regelmatig. Tot nu toe worden katheters normaal gesproken vergoed. De consulente continentiezorg zal u meer vertellen over de vergoedingen die voor u gelden.

Wie levert de katheters?

U kunt katheters krijgen via medische speciaalzaken. Uw consulente continentiezorg zal u hiervoor aanmelden.

Wat zijn aandachtspunten bij zelfkatheterisatie?

• Het is belangrijk dat u schoon katheteriseert. Hoe u dat doet, staat onder ‘Hoe gaat zelfkatheterisatie?’ .
• Het is belangrijk dat u minimaal 1,5 liter per dag drinkt. Genoeg drinken is nodig om te voorkomen dat u een blaasontsteking krijgt.
• Het is ook belangrijk dat u regelmatig ontlasting heeft (poept). Regelmatig ontlasting betekent 1x ontlasting per 1 tot 3 dagen. Zorg ervoor dat u genoeg vezels binnenkrijgt. Die stimuleren de ontlasting. Voedingsmiddelen waarin vezels zitten, zijn: groenten, fruit, peulvruchten en granen zoals bruinbrood, zemelen, volkoren-pasta’s, havermout en ontbijtproducten.

Welke complicaties komen voor bij zelfkatheterisatie?

Een complicatie is een medisch probleem wat soms gebeurt. Ondanks dat u schoon werkt, genoeg drinkt en regelmatig ontlasting hebt, kunt u toch een urineweginfectie krijgen. Meestal gaat het dan om een blaasontsteking.

Heeft u koorts, pijn bij het plassen, troebele plas, voelt u zich slecht en/of bent u moe? Dan kan dit betekenen dat u een urineweginfectie heeft. De consulente continentiezorg zal u vertellen wat u moet doen als u een urineweginfectie heeft.

Tips voor zelfkatheterisatie

• U kunt prima in plaats van een washand vochtige toiletdoekjes gebruiken om uw schaamstreek schoon te maken worden. Let er wel op dat er geen parfum zit op deze doekjes en dat er geen alcohol in zit. Anders kunt u last krijgen van jeuk en andere klachten.
• Er zijn veel verschillende soorten katheters. Er zijn bijvoorbeeld speciale katheters waarmee u onderweg makkelijker kunt katheteriseren. De consulente continentiezorg kan u hier meer over vertellen. Zij kan u ook wat proefmateriaal meegeven of dit voor u bestellen.

Krijgt u controleafspraken bij zelfkatheterisatie?

Na de uitleg van de consulente continentiezorg bellen we u nog een keer hoe het gaat met het katheteriseren. Daarna gaat u voor verdere controle weer terug naar uw arts of er is een ander vervolgtraject.

Heeft u vragen of bent u onzeker over de zelfkatheterisatie? Of zijn er problemen met het zelf katheteriseren? Dan kunt u altijd contact opnemen met de consulente continentiezorg. Onderaan deze informatie leest u hoe u ons bereikt.

Blijf niet rondlopen met vragen, problemen of onzekerheden, maar neem contact op!

Wanneer moet u zeker contact met ons opnemen?

Neem contact op met de consulente continentiezorg in de volgende situaties:

• Als u pijn heeft bij het inbrengen van de katheter.
• Als het inbrengen van de katheter moeilijk gaat.
• Als u moeite heeft met het uitvoeren van de handelingen die u moet doen voor de zelfkatheterisatie.
• Als u het lastig vindt om zelfkatheterisatie een plek te geven in uw dagelijkse leven. Bijvoorbeeld bij uitgaan of op vakantie gaan.
• Als u het lastig vindt om zelfkatheterisatie vol te houden.

Onderaan deze informatie leest u hoe u ons bereikt.

Vragen over zelfkatheterisatie?

Heeft u nog vragen? Stel deze dan gerust aan de consulente continentiezorg. U bereikt ons op de polikliniek Urologie, via telefoonnummer 088 979 60 24. We zijn bereikbaar maandag tot en met vrijdag van 08.30 tot 16.00 uur.

Deze tekst is gebaseerd op een stappenplan van de V&VN-afdeling Continentie Verpleegkundigen en Verzorgenden.