Uw leven na een beroerte of TIA

Over uw leven na een beroerte of TIA

U bent weer thuis na een beroerte of TIA. Hier vindt u antwoorden op vragen die patiënten ons stellen over het dagelijks leven na een TIA of een beroerte. Een beroerte heet ook wel CVA (cerebraal vasculair accident). Het kan bij een beroerte gaan om een herseninfarct of om een hersenbloeding.

Vaak denken patiënten dat zij veel dingen niet meer kunnen of mogen doen. Maar er zijn nog veel mogelijkheden om actief te blijven. Heeft u een vraag die niet op deze webpagina staat? Bespreek die dan met uw CVA-nazorgverpleegkundige of arts.

Wat is een herseninfarct?

Bij een herseninfarct sluit een bloedstolsel een bloedvat af in uw hoofd. Een deel van uw hersenen krijgt daardoor geen zuurstof meer via het bloed. Het hersenweefsel raakt hierdoor beschadigd en hersenfuncties vallen uit. Daardoor kan iemand met een herseninfarct bijvoorbeeld ineens verward gaan praten of niet meer uit zijn woorden komen.

Wat is een hersenbloeding?

Bij een hersenbloeding zit er een scheurtje in een bloedvat in de hersenen. Ook kan een bloedvat openbarsten bij een hersenbloeding. Daardoor komt er bloed in uw hersenen. Uw hersenen kunnen hierdoor beschadigd raken. Een herseninfarct en een hersenbloeding heten allebei een beroerte.

Wat is een TIA?

Bij een TIA blokkeert een bloedprop tijdelijk het stromen van bloed naar de hersenen. Hierdoor krijgen de hersenen even geen zuurstof. Bij een TIA verdwijnt de bloedprop vanzelf. Binnen 24 uur heeft u geen klachten meer.

Hoe groot is de kans dat ik weer een TIA of beroerte krijgt?

Die kans is voor een deel afhankelijk van de oorzaak van de beroerte of TIA. Heeft u hoge bloeddruk, een hoog cholesterol, hoge bloedsuiker of overgewicht? Dan heeft u een grotere kans dat u nog een keer een beroerte of TIA krijgt. Dit geldt ook als u rookt, te veel alcohol drinkt of ouder bent. Door ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten kan het risico ook groter worden.

De kans dat u nog een keer een beroerte of TIA krijgt, is daarom voor iedereen verschillend. We adviseren dat u zich regelmatig laat controleren bij uw huisarts. Er is een richtlijn voor huisartsen over cardiovasculair risicomanagement (CVRM). Hierin staat hoe vaak uw huisarts u moet controleren en hoe dat moet gebeuren.

Met de U-prevent app kunt u het risico berekenen dat u een hart- of vaatziekte krijgt. Ook geeft de app adviezen hoe u zo’n aandoening kunt voorkomen. U kunt de U-prevent app downloaden in de Google Playstore en Apple Appstore.

Waar vind ik meer uitleg over een beroerte of TIA?

Meer uitleg over een TIA of beroerte en de gevolgen ervan vindt u op de websites Hersenletsel-uitleg en de website van HMC.

Heeft u door de beroerte of TIA oogklachten? Kijk dan op de website van de Oogvereniging voor meer informatie.

Moet ik medicijnen blijven gebruiken na een beroerte of TIA?

De medicijnen die de neuroloog u voorschrijft, zijn bedoeld om te voorkomen dat u nog een keer een beroerte of TIA krijgt. Deze medicijnen moet u meestal de rest van uw leven slikken. Het kan gebeuren dat u na een tijd andere medicijnen krijgt. Bijvoorbeeld als er betere medicijnen worden ontwikkeld.

Na een herseninfarct of TIA krijgt u:

• bloedverdunners: De bloedverdunnende tabletten zorgen ervoor dat u minder snel last krijgt van een bloedpropje. Gebruikt u Ascal (acetylsalicylzuur)? Dan moet u ook een maagbeschermer nemen.
• tabletten die de bloeddruk verlagen (als uw bloeddruk te hoog is)
• tabletten die uw cholesterol lager maken: Door deze medicijnen blijven ook de wanden van uw aders gladder.

Na een hersenbloeding krijgt u meestal alleen tabletten die de bloeddruk verlagen.

Het is verstandig om een lijstje in uw telefoon te zetten of bij u te dragen waarop uw medicijnen staan. U kunt verder een medicijnpaspoort aanvragen bij uw apotheek. Als u onder behandeling bent bij de trombosedienst, kunt u daar een antistollingspas aanvragen. Meer informatie over de medicijnen na een beroerte of TIA staat op de website van de Hartstichting.

Moet ik een dieet volgen na een beroerte of TIA?

Onderzoek maakt duidelijk dat er een verband is tussen voeding en hart- en vaatziekten. Eet u te veel verzadigde vetten (vetten die bij kamertemperatuur hard zijn)? Dan wordt het cholesterol in uw bloed hoger. Daardoor heeft u meer kans op hart- en vaatproblemen.

Door te veel zout kan uw bloeddruk hoger worden. Een te hoge bloeddruk (boven de 130/80) maakt de kans op een beroerte groter. Als u te veel suikers en koolhydraten eet, kan u te zwaar worden en suikerziekte (diabetes) krijgen. Neem daarom weinig verzadigde vetten, zout en suikers. Eet ook gevarieerd.

Voeding kan ook een goede invloed hebben. Door gezond eten wordt het cholesterol in uw bloed lager. Daardoor blijven de slagaders schoon. Ook wordt u niet te zwaar als u gezond eet. Dit kan helpen te voorkomen dat u hoge bloeddruk krijgt.

Welke voedingsadviezen gelden na een beroerte of CVA?

• Eet veel vezels. Dus bijvoorbeeld volkorenbrood, volkoren pasta en zilvervliesrijst.
• Eet 2 ons groente en 2 stuks fruit op een dag.
• Drink minstens 1,5 liter vocht per dag, zoals water, thee, ongezoete dranken en (niet te veel) koffie.
  Laat tussendoortjes met veel vet staan. Neem daarvoor in de plaats een stuk fruit, een portie snack groente of een boterham.
• Gebruik onverzadigde vetten bij het koken. Dit zijn vetten die vloeibaar zijn bij kamertemperatuur. Bijvoorbeeld olijfolie, vloeibare bak- en braadproducten en zonnebloemolie.
• Ga niet met een lege maag boodschappen doen. U laat zich dan minder snel verleiden tot het kopen van extra tussendoortjes.

Meer informatie vindt u hieronder:

• Informatie over de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum
• Informatie over gezond eten van de Hartstichting
• Informatie over gezond eten van HMC

Moet ik stoppen met roken na een beroerte of TIA?

Ja. Roken maakt de kans groter dat u weer een hart- en vaatziekte krijgt, zoals een beroerte of een TIA. Roken laat namelijk de bloedvaten dichtslibben.

Tijdens uw opname in het ziekenhuis heeft u een tijd niet gerookt. Wij adviseren u dit vol te houden. Uw eigen motivatie om te stoppen is het belangrijkste. Lukt het niet, dan kan uw huisarts u helpen met stoppen. Eventueel met behulp van nicotinekauwgom, nicotinepleisters of tabletten.

Meer informatie over stoppen met roken vindt u op www.nederlandstopt.nu. Hier vindt u bijvoorbeeld een stappenplan om te stoppen. Op de website Rookvrij! Ook jij? staan verschillende programma’s die u helpen bij het stoppen met roken.

Mag ik alcohol drinken na een beroerte of TIA?

Het advies is om maximaal 1 glas alcohol per dag te drinken. Drinkt u 3 of meer glazen, dan is dat schadelijk voor uw gezondheid. Opsparen om in het weekend meer te drinken, is nog ongezonder.

Mag ik autorijden na een beroerte of TIA?

Door de beroerte of TIA is er een groter risico dat u een ongeluk veroorzaakt. Het kan zijn dat u:

• langzamer reageert
• het verkeer van links of rechts niet goed ziet aankomen
• afstand niet goed meer kan inschatten
• problemen heeft met sturen of schakelen

De neuroloog bespreekt met u of u weer mag autorijden.

De overheid heeft een regeling over de eisen voor deelname aan het verkeer na een beroerte. Hieronder staat de informatie uit de richtlijnen uitgelegd. Er is 1 richtlijn voor het rijden met een personenrijbewijs en 1 voor beroepschauffeurs. Deze richtlijnen gelden niet voor mensen die een hersenbloeding hebben gehad door een afwijking in een bloedvat in de hersenen. De neuroloog of neurochirurg kan u hier meer informatie over geven.

Het ziekenhuis meldt alleen bij uw huisarts dat u een beroerte of TIA hebt gehad. U moet dit zelf melden bij het CBR en bij uw verzekeraar. Informatie vindt u op de website van het CBR en in de ‘Regeling eisen geschiktheid 2000’. Hieronder leggen we de belangrijkste regels uit.

Welke regels gelden voor autorijden na een beroerte of TIA?

Voor mensen met een personenrijbewijs geldt

Heeft u binnen 2 weken na de beroerte of TIA geen lichamelijke of geestelijke klachten meer die invloed hebben op uw mogelijkheden om auto te rijden? Dan mag u na 2 weken weer autorijden. U heeft hiervoor goedkeuring nodig van de neuroloog. De neuroloog moet dat opschrijven. Uw rijbewijs blijft geldig tot de volgende verlenging. Voorwaarde daarvoor is dat u uw behandeling voor de beroerte of TIA volgt. U moet bijvoorbeeld uw medicijnen blijven slikken als die zijn voorgeschreven aan u.

Na 2 weken heeft u bij een TIA normaal gesproken geen zichtbare klachten meer. Heeft u 2 weken na een beroert nog lichamelijke of geestelijke klachten die invloed hebben op uw mogelijkheden om auto te rijden? Dan mag u in ieder geval tot 3 maanden na de beroerte niet autorijden.

Heeft u daarna geen klachten meer die invloed hebben op uw mogelijkheden om auto te rijden? Dan kunt u dit melden bij het CBR met behulp van een Gezondheidsverklaring en de beroertevragenlijst. Op de Gezondheidsverklaring kunt u uw gegevens invullen en invullen dat u een beroerte heeft gehad. De beroertevragenlijst kunt u door uw eigen (huis)arts laten invullen. Dit is geen keuringsformulier, maar een opsomming van feiten. Beide formulieren kunt u naar het CBR opsturen. Het CBR beoordeelt hoe de verdere procedure gaat en of u mag autorijden.

Het CBR kan besluiten dat u een medische keuring moet krijgen bij een onafhankelijke neuroloog. Het CBR bepaalt na de keuring of u een rijtest moet doen. Gaat de rijtest goed? Dan is uw rijbewijs maximaal 5 jaar geldig. Daarna krijgt u een nieuwe keuring.

Voor beroepschauffeurs (van bijvoorbeeld bussen en vrachtwagens) geldt:

Heeft u binnen 2 weken na de beroerte of TIA geen lichamelijke of geestelijke klachten meer die invloed hebben op uw mogelijkheden om auto te rijden? Dan mag u na 4 weken weer rijden. U heeft hiervoor goedkeuring nodig van de neuroloog. De neuroloog moet dat opschrijven. Uw rijbewijs blijft maximaal 3 jaar geldig. Daarna krijgt u een herkeuring via het CBR.

Na 2 weken heeft u bij een TIA normaal gesproken geen zichtbare klachten meer. Heeft u 4 weken na een beroerte nog lichamelijke of geestelijke klachten die invloed hebben op uw mogelijkheden om auto te rijden? Dan mag u in ieder geval tot 3 maanden na de beroerte niet rijden.

Heeft u daarna geen klachten meer die invloed hebben op uw mogelijkheden om auto te rijden? Dan kunt u dit melden bij het CBR met behulp van een Gezondheidsverklaring en de beroertevragenlijst. Op de Gezondheidsverklaring kunt u uw gegevens invullen en invullen dat u een beroerte heeft gehad. De beroertevragenlijst kunt u door uw eigen (huis)arts laten invullen. Dit is geen keuringsformulier, maar een opsomming van feiten. Beide formulieren kunt u naar het CBR opsturen. Het CBR beoordeelt hoe de verdere procedure gaat en of u mag autorijden.

Het CBR kan besluiten dat u een medische keuring moet krijgen bij een onafhankelijke neuroloog. Als beroepschauffeur moet u ook een rijtest doen bij het CBR. Gaan de medische keuring en de rijtest goed? Dan is uw rijbewijs maximaal 3 jaar geldig. Daarna krijgt u een nieuwe keuring.

Mag ik op vakantie na een beroerte of TIA?

Daar is meestal niks op tegen. Rust, een andere omgeving, lekker bewegen: het geeft nieuwe energie. Ook vliegen mag na een beroerte of TIA.

In warme landen is het verstandig om genoeg te drinken. In de felle zon kunt u beter een hoed of petje dragen.

Het is goed om af en toe te bewegen tijdens een reis waarbij u veel stil moet zitten. Ga even lopen in het gangpad van de bus of het vliegtuig. Dit is belangrijk om te voorkomen dat u een trombosebeen krijgt.

Wat zijn tips en adviezen voor op vakantie na een beroerte of TIA?

• Vergeet niet een medicijnpaspoort mee te nemen op vakantie. U kunt dit bij de apotheek laten maken.
• Verdeel uw medicijnen over uw handbagage en koffers. U heeft dan altijd nog medicijnen als een deel van de bagage kwijtraakt.
• Gebruikt u een rolstoel? Dan is het verstandig om na te vragen hoe toegankelijk uw hotel, huisje of appartement is. Kijk ook naar de toegankelijkheid van de plekken die u wilt bezoeken. Bijvoorbeeld musea en theaters.
• Er zijn verschillende organisaties die vakanties aanbieden voor mensen met een beperking.

Wanneer mag ik weer aan het werk na een beroerte of TIA?

Dat is afhankelijk van de klachten die u nog heeft en van het soort werk dat u doet. Als u zich goed voelt, is het meestal prima dat u weer gaat werken. Bouw uw uren langzaam op, verdeeld over de week. De CVA-nazorgverpleegkundige kan u hierover advies geven.

Soms merkt u op het werk pas dat bepaalde werkzaamheden niet goed lukken. Het is belangrijk om dat te bespreken met de huisarts, bedrijfsarts of neuroloog. Het is mogelijk om via de revalidatiearts begeleiding te krijgen als er problemen zijn om weer te gaan werken. Meer informatie vindt u op de website www.werkenmethersenletsel.nl.

Mag ik naar de sauna na een beroerte of TIA?

Dat mag, zonder beperkingen. Wel adviseren we u genoeg te drinken als u in de sauna bent.

Start u met antistollingsbehandeling via de trombosedienst? Dan raden zij u de eerste 2 maanden na het starten met deze medicijnen af om naar de sauna te gaan.

Hoe belangrijk is bewegen na een beroerte of TIA?

Iedereen weet dat bewegen gezond is. Toch blijkt uit onderzoek dat 1 op de 3 Nederlanders niet genoeg beweegt. Iedere dag een wandeling maken of een stukje fietsen is genoeg. Het advies is om minimaal 30 minuten per dag matig intensief te bewegen. Hierbij wordt de hartslag iets hoger. Het beste is het om 30 minuten aan 1 stuk te bewegen. Maar u mag ook 2×15 minuten of 3×10 minuten bewegen.

Als u genoeg beweegt, wordt de kans kleiner dat u een hart- en vaatziekte krijgt. Ook is het goed voor uw spijsvertering, botten, spieren en hersenen. Het helpt bovendien om depressie of geestelijke achteruitgang te voorkomen. Meer over de mogelijkheden om te bewegen leest u op de website van de Hartstichting en op onze eigen HMC-website.

Mag ik sporten na een beroerte of TIA?

U kunt na een beroerte of TIA gewoon sporten. Wel is het verstandig om dit eerst met uw huisarts of neuroloog te bespreken als u eerder niet regelmatig aan sport deed. Er zijn verder verschillende organisaties waar u op verschillend niveau kunt sporten met een beperking.

Op de website  www.gogo.denhaag.nl vindt u beweegactiviteiten in de buurt. Informatie over bewegen met een beperking staat op www.unieksporten.nl.

Kan ik door seks weer een beroerte of TIA krijgen?

Mensen die een beroerte of TIA hebben gehad en hun partners maken zich soms zorgen over seks. Ze zijn bijvoorbeeld bang dat seksuele opwinding een nieuwe beroerte kan veroorzaken. Die angst is niet nodig.

Wel is het goed om te beseffen dat u de eerste tijd na een beroerte meestal minder behoefte heeft aan seks. Er zijn veel mensen die na een beroerte het gevoel hebben dat ze hun lichaam niet meer kennen. Ze moeten wennen aan de nieuwe manier waarop hun lichaam reageert. Ook schaamte kan een rol spelen. Gelukkig komt de behoefte aan seks na verloop van tijd bij de meeste mensen terug. Doe het daarom in het begin rustig aan. Ga samen op ontdekkingstocht naar wat in de nieuwe situatie prettig is voor u allebei. Het is belangrijk dat u samen praat over uw gevoelens.

Door sommige medicijnen krijgt u minder zin om te vrijen. Medicijnen kunnen ook de potentie minder maken bij mannen. Bespreek met uw (huis)arts of u andere medicijnen kunt nemen als u hier last van heeft. Meer informatie vindt u in de brochure ‘Intimiteit en seksualiteit na een beroerte’.

Ik blijf zo moe na mijn beroerte of TIA, is dat normaal?

Veel mensen blijven vermoeid na een beroerte of TIA. Het is belangrijk dat u rustmomenten inbouwt en goed luistert naar de signalen van uw lichaam. Train uzelf, activeer uzelf, doseer activiteiten en breidt uw activiteiten rustig uit. Neem bijvoorbeeld de dag ervoor wat meer rust als u weet dat u een drukke dag krijgt. Verdeel uw bezigheden verder over de dag. De CVA-nazorgverpleegkundige kan u meer informatie geven. Lees ook de informatie over vermoeidheid van de Hersenstichting.

Wat doe ik als ik na een beroerte of TIA opnieuw klachten krijgt?

Krijgt u nieuwe klachten die passen bij een beroerte, zoals een scheve mond, verlamde arm of onduidelijke spraak? Bel dan direct 112. Noteer de tijd dat de klachten begonnen zijn en hoe lang ze duren.

Hoe herken ik de signalen van een beroerte?

U weet misschien wel wat de signalen van een beroerte zijn. Maar als het uzelf of uw naaste overkomt, is het toch een stuk moeilijker om ze te herkennen. Waar moet u op letten? Bij de volgende signalen belt u direct 112 (Bron: Hartstichting):

Mond: Let op of de mond scheef staat of een mondhoek naar beneden hangt.
Hulpmiddel: vraag de persoon om zijn tanden te laten zien.

Arm:Let op of een arm of been verlamd is.
Hulpmiddel: Laat de persoon beide armen naar voren strekken en de binnenkant van de handen naar boven draaien. Kijk of een arm wegzakt.

Spraak: Let op of de persoon onduidelijk spreekt of niet meer uit zijn/haar woorden komt.
Hulpmiddel: Laat de persoon een zin uitspreken.

Maar… misschien is het een TIA. Moet ik dan niet even wachten of de verschijnselen weer weggaan? Nee. Wacht nooit af, maar bel altijd direct 112!

Waar kan ik als naaste steun krijgen na een beroerte of TIA?

Er is veel veranderd voor de patiënt, maar ook voor u als naaste. Vaak zegt een partner van een patiënt: “Het is mijn man/vrouw niet meer, maar heel iemand anders.” U moet als het ware uw leven opnieuw vormgeven.

Hulp of steun van mensen uit uw omgeving kan daarbij heel belangrijk zijn. Wanneer mensen hulp aanbieden (huishouden, boodschappen doen, vervoer), sla die hulp dan niet direct af. Als het u te veel wordt, kan het prettig zijn om te praten met een goede vriend of vriendin. Daarnaast kunnen de huisarts, psycholoog, thuiszorg of het maatschappelijke werk u helpen. Het praten met mensen die in dezelfde situatie zitten, kan helpen. U vindt bij deze lotgenoten herkenning en erkenning van uw situatie. Contact met lotgenoten vindt u via de vereniging hersenletsel.nl.

Hoe gaat de nazorg en herstelperiode na een beroerte of TIA?

Bij HMC werken CVA-nazorg- en preventieverpleegkundigen. Heeft u een beroerte gehad? Dan krijgt u als u weer thuis bent een afspraak met deze verpleegkundige op de CVA-nazorgpoli. Heeft u een TIA gehad? Dan belt de CVA-nazorgverpleegkundige u op.

Tijdens uw herstelperiode kunt u zelf met al uw vragen over de nazorg contact opnemen met de CVA-nazorgverpleegkundige. Zij zal als dat kan uw vragen beantwoorden. Als dat nodig is, verwijst de CVA-nazorgverpleegkundige u door naar de juiste hulpverlener.

HMC doet mee aan een landelijke CVA-registratie. Daarom zullen de CVA-nazorgverpleegkundigen gegevens verzamelen over uw herstel na de beroerte. Wij geven deze gegevens door aan de CVA-registratie. Wilt u dit niet? Laat dat dan weten aan de CVA-nazorgverpleegkundigen. Als het nodig is, nemen de CVA-nazorgverpleegkundigen 3 maanden na de beroerte contact met u op voor extra informatie.

CVA-nazorgverpleegkundigen

Monika van Kasteel – van der Meer
Telefoon: 088 979 15 26
E-mail: m.van.der.meer@haaglandenmc.nl

Corrie Brussaard – Leenders
Telefoon: 088 979 11 45
E-mail: c.brussaardleenders@haaglandenmc.nl

Karin Boutrus
Telefoon: 088 979 21 76
E-mail: k.boutrus@haaglandenmc.nl

Joke de Meris
Telefoon: 088 979 21 76
E-mail: j.de.meris@haaglandenmc.nl