Dieet bij dialyse

Over dieet bij dialyse

U dialyseert omdat uw nieren niet goed werken. Onze diëtisten geven u advies over wat u dan beter wel en niet kunt eten. Dit noemen we uw ‘dieet’. Lees hier meer over het dieet bij dialyse.

Deskundig advies

De diëtisten van HMC zijn gespecialiseerd in eten en drinken als u een nierziekte heeft. We geven u steeds advies wat past bij de fase van uw ziekte. Met onze dieetadviezen proberen wij de conditie van uw lichaam zo goed mogelijk te houden. Ook proberen wij te voorkomen dat u te veel afvalstoffen krijgt in uw bloed.

Dieetadvies bij dialyse

Wat u eet en drinkt heeft invloed op de uitslagen van uw nierfunctie en uw bloedonderzoek. U moet vooral letten op de voedingsstoffen eiwit, fosfaat, zout (natrium), kalium en vocht als u dialyseert.

Uw diëtist geeft u een persoonlijk dieetadvies. Wat er staat in uw persoonlijke dieetadvies, is vooral afhankelijk van uw bloeduitslagen en uw persoonlijke situatie.

Hieronder vindt u algemene informatie over voeding bij dialyse. Dit is een aanvulling op uw persoonlijk dieetadvies.

Eiwit

Eiwit zit in ons eten en drinken. Het is de bouwstof voor het lichaam. Het lichaam gebruikt elke dag eiwitten om bijvoorbeeld spieren, organen en huid op te bouwen en te onderhouden.

Dialyse is een zware behandeling die veel vraagt van het lichaam. Het is daarom belangrijk dat u genoeg eiwit binnen krijgt via uw eten. Maar soms kan het eten van veel eiwit zorgen voor te veel fosfaat in het bloed. De diëtist berekent de hoeveelheden voor u.

Hieronder staat een overzicht van eten en drinken met veel en weinig eiwit. Wissel zoveel mogelijk af wat u eet.

Veel eiwit, dierlijk	Veel eiwit, plantaardig	Minder eiwit	Geen eiwit
vlees vis wild gevogelte ei kaas melk en melkproducten	noten pinda’s peulvruchten (witte en bruine bonen, kapucijners, enzovoort) tofu, tempé, sojabonen vleesvervangers	brood aardappelen groente	margarine en boter olie suiker jam honing zuurtjes thee en koffie water frisdrank en limonadesiroop

Fosfaat

Fosfaat is een stof die in onze voeding voorkomt. Fosfaat maakt samen met kalk uw botten steviger. Als uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u te weinig fosfaat uit plast. Het fosfaat blijft dan in het lichaam achter. Daardoor kunt u jeuk krijgen. Later kunt u ook problemen krijgen met uw botten en aders.

In eten met veel eiwit zit ook fosfaat. Door minder eiwit te eten, krijgt u dus ook minder fosfaat binnen. Maar omdat eiwit een belangrijke bouwstof is voor uw lichaam, blijft het belangrijk om genoeg eiwitten te eten. Fosfaat zit ook in cola, smeerkaas, snacks en kant-en-klaar eten. Neem deze producten dus niet te vaak.

Er zijn ook medicijnen om fosfaat uit het lichaam kwijt te raken. Deze medicijnen heten fosfaatbinders. Neem deze medicijnen in bij maaltijden en tussendoortjes waarin veel eiwit zit. De arts of diëtist kan u hier meer over vertellen.

Zout (natrium)

U heeft het advies gekregen om minder zout te gebruiken. In zout zit namelijk natrium. Natrium trekt vocht aan. Hoe meer natrium (zout) er in uw lichaam zit, hoe meer vocht het lichaam zal vasthouden. Als de nieren niet goed werken, blijven er te veel natrium (zout) en vocht in het lichaam achter. Dat is niet goed voor uw hart. Probeer daarom zo weinig mogelijk natrium (zout) te gebruiken.

Doe daarom geen zout in uw eten. Neem ook zo weinig mogelijk kant-en-klaarmaaltijden. Let op met kruidenmixen waar zout aan is toegevoegd.

Bij de dialyse kan er ook vocht uit uw lichaam gehaald worden. Hoe meer zout u gebruikt, hoe meer vocht we moeten weghalen. Maar dit kan niet onbeperkt.

In de tabel hieronder ziet u waar veel zout in zit. Daarvan mag u zo weinig mogelijk eten. In de tabel staat ook waar weinig zout in zit. Hiermee kunt u uw eten lekkerder maken als u er geen zout in doet.

Producten met veel zout Zo weinig mogelijk gebruiken

Producten met weinig/geen zout Gebruiken in plaats van zout

smaakmakers zoals: Maggi, Aromat, bouillonpoeder, bouillonblokjes, ketjap, sambal, kip- en vleeskruiden, groente- en kruidenmixen, mosterd, piccalilly, tabasco, Vetsin, Worcestershiresaus knoflookzout, Lo Salt, selderijzout, uienzout, sesamzout, Himalayazout, steenzout en zeezout marmite (gistextract) gezouten margarine, gezouten halvarine, gezouten roomboter en gezouten bak- en braadvet kant-en-klare soepen, bouillon en sauzen kant-en-klare (diepvries)maaltijden en kant en klare patat en slaatjes kant-en-klare gerechten als: nasi, bami, pizza, kroket en loempia groente en peulvruchten uit blik of glas * groente in het zuur, zoals zilveruitjes of augurken aangemaakte diepvriesgroente zoals: groente à la crème of rode kool met appeltjes gezouten groentesappen zoals: tomatensap en tomaten-groentesap te zoute vleessoorten, vleeswaren en vis zoals gezouten en gerookte vis, kant- en klaar gepaneerde en gekruide vlees- en visvarianten kaas en smeerkaas hartige snacks zoals chips, olijven, gezouten nootjes, kroepoek alle soorten drop. In drop zit namelijk een stof waardoor u een te hoge bloeddruk kunt krijgen

ongezouten margarine, ongezouten halvarine, ongezouten roomboter en ongezouten bak-en-braadvet azijn citroen kruiden en specerijen zoals verse en gedroogde tuinkruiden, peper, kerrie, nootmuskaat, knoflook, paprikapoeder, foelie, laurier en kruidnagel kruidenmengsels zonder zout ** kruidenbuiltjes fruiten of bakken van ui met knoflook speciale natriumarme voedingsmiddelen zoals: natriumarme Maggi, natriumarme bouillonpoeder, natriumarme tomatenpuree en natriumarm dieetzout. Maar hier zit veel kalium in. Vraag aan uw diëtist of u deze voedingsmiddelen mag gebruiken

* Er zijn groente en peulvruchten met weinig zout die u kunt kopen in blik of glas
** Wilt u hier meer over weten? Vraag ernaar bij uw diëtist

Kalium

Kalium is een stof die in onze voeding voorkomt. Kalium helpt om uw zenuwstelsel en uw spieren goed te laten werken. Ook zorgt kalium ervoor dat u niet te veel en niet te weinig vocht in uw lichaam heeft. Omdat uw nieren niet goed werken, plast u kalium misschien niet goed uit. Hierdoor kan er te veel kalium in uw lichaam blijven. Daardoor kunt u hartklachten krijgen.

Zit er te veel kalium in uw bloed? Dan mag u zo weinig mogelijk eten en drinken nemen waarin veel kalium zit. U kunt zien aan uw bloeduitslagen of er te veel kalium zit in uw bloed. Zit er niet te veel kalium in uw bloed? Dan kunt u wel wat meer eten en drinken nemen waarin veel kalium zit.

Er zijn ook medicijnen om kalium uit het lichaam kwijt te raken. Deze medicijnen heten kaliumbinders. De medicijnen zorgen ervoor dat het kalium niet in het lichaam wordt opgenomen.

Veel kalium	Weinig kalium
aardappelen*, noten, groente*, peulvruchten (zoals bruine en witte bonen, kapucijners), rauwkost, melk en melkproducten, fruit en vruchtensap, dieetzout, koffie, natriumarme dieetproducten, cacao en chocolade	thee, rijst, pasta (bijvoorbeeld macaroni en spaghetti), limonade en frisdrank

* Kalium lost op in water. Na het koken van groente en aardappelen in water zit er minder kalium in. U kunt het kookvocht van groente en aardappelen beter niet gebruiken voor het maken van een saus. Want dan krijgt u toch nog het kalium binnen dat u uit de groente en aardappelen heeft gekookt.

Vocht

Het is belangrijk dat u in de tijd tussen de dialysebehandelingen niet te veel vocht in uw lichaam vasthoudt. Het kan daarom zijn dat uw arts u een vochtbeperking heeft gegeven. U mag dan minder drinken. Ook soep, pap en fruit tellen mee als vocht. Gebruik bij een vochtbeperking ook weinig zout. Door minder zout te eten zal u ook minder dorst hebben.

Er zijn verschillende redenen waarom uw arts u een vochtbeperking kan geven. Bijvoorbeeld omdat u hartklachten heeft of omdat u weinig plast. Daardoor kan er te veel vocht achterblijven in uw lichaam. Hierdoor kunt u bijvoorbeeld opgezwollen enkels en handen krijgen. U kunt het verder benauwd krijgen en hoge bloeddruk krijgen.

Meer informatie vindt u op de webpagina Vochtbeperking bij dialyse.

Gevarieerd eten bij een dieet bij dialyse

Met de lijst hieronder kunt u ondanks uw dieet toch nog veel verschillende dingen eten. Gevarieerd eten is belangrijk. Zo krijgt u toch alle verschillende voedingsstoffen binnen die uw lichaam nodig heeft.

Brood

In plaats van 1 snee brood kunt u nemen:

• 2 (volkoren) sneetjes knäckebröd
• 2 (volkoren) beschuiten
• 2 (volkoren) crackers
• 1 snee krentenbrood
• 1 snee roggebrood
• 1 krentenbol
• 1 schaaltje pap

Margarine en boter

Smeer op het brood ongezouten (dieet)margarine, (dieet)halvarine of ongezouten roomboter

Vleeswaren

✅ Aan te raden	Eet niet te veel
fricandeau kalfsgehakt kalkoenfilet kipfilet kalkoen- en kiprollade lever, leverpastei, paté rosbief smeerleverworst, leverworst tong, tongenworst U kunt ongezouten vlees dat over is van de warme maaltijd gebruiken als broodbeleg.	bacon boterhamworst casselerrib cervelaatworst corned beef gebraden gehakt gekookte (Gelderse) worst alle soorten ham katenspek, ontbijtspek, gerookte spek luncheon meat pekelvlees rookvlees salami snijworst, theeworst, palingworst

Kaas

✅ Aan te raden	Eet niet te veel
kaassoorten met minder zout zijn bijvoorbeeld: Cantenaar kaas Maaslander kaas Milner kaas Zwitserse strooikaas of hüttenkäse Kees kaas	jonge, belegen en oude kaas (hierin zit veel zout)

In plaats van 1 plak kaas of vleeswaren kunt u nemen:

• 1 portie pindakaas
• 1 portie smeerkaas (als uw fosfaat niet te hoog is in de bloeduitslagen)
• 1 ei zonder zout

In plaats van 2 plakken kaas of vleeswaren kunt u nemen:

• 1 klein stukje vis

Zoet

✅ Aan te raden	Eet niet te veel
jam, honing, suiker, vruchtenhagel, anijshagel, muisjes, Sandwich Spread of groentespread	chocoladehagel en chocoladepasta (in chocolade zit kalium)

Ongezouten soep

Ongezouten bouillon kunt u trekken van vlees, visgroentekruiden of een zoutarm kruidenbuiltje.

Ongezouten soep kunt u maken van de ongezouten bouillon hierboven. U kunt de soep binden met bijvoorbeeld vermicelli, rijst en bloem. Als vulling kunt u enkele stukjes vlees, vis of groente nemen. Voor de smaak kunt u kruiden erin doen.

Ongezouten vlees of vleesvervangers

Van nature zit er weinig zout in vlees, vis en gevogelte. In kant-en-klaar vlees, kant-en-klare vis en kant-en-klaar gevogelte zit meestal wel veel zout. Dit geldt ook voor vegetarische vleesvervangers.

Vlees

✅ Aan te raden	Eet niet te veel
ongemengd en ongepaneerd vlees, bijvoorbeeld: kip, kalkoen, karbonade, poulet, rosbief, runderlappen, varkenslappen	kant-en-klare vleesproducten zoals: braad- en rookworst, hamburgers, gepaneerd vlees, saucijzen, kant-en-klare gehaktballen, cordon bleu, gemarineerd vlees, slavinken, rundervinken en aangemaakt gehakt

Vis

✅ Aan te raden	Eet niet te veel
ongemengde en ongepaneerde verse vis en vis uit de diepvries	gerookte of gestoomde vis zoals: gestoomde makreel en zalm, bokking, gerookte paling, vis in ‘t zuur zoals rolmops, alle soorten haring, kant-en-klaar gepaneerde vis zoals vissticks en zeeschnitzel, vis uit blik of glas (tonijn, sardines, zalm), alle schaal- en schelpdieren zoals: garnalen, oesters, mosselen, kreeft en krab

Vegetarische vleesvervangers

✅ Aan te raden	Eet niet te veel
sojaproducten zoals tahoe en tempé peulvruchten	kant-en-klare sojaproducten zoals vegetarische burgers en vegetarische schijven

Ongezouten jus of saus

Ongezouten saus kunt u maken van ongezouten gebonden bouillon. In die bouillon kunt u voor de smaak kruiden, citroen en ui doen.

Ongezouten groenten

U kunt verse en diepvriesgroente eten of groente zonder zout uit een pot. U kunt hierbij azijn, citroen, kruiden, specerijen, zelfgemaakte jus of saus doen voor de smaak.

Ongezouten aardappels, rijst en pasta

In aardappelen zit veel kalium. In rijst, macaroni, spaghetti en andere pasta’s zit bijna geen kalium. Wissel aardappelen daarom een paar keer per week af met rijst of pasta.

In plaats van 4 aardappelen zonder zout kunt u nemen:

• 1 grote opscheplepel (zilvervlies)rijst zonder zout
• 2 opscheplepels macaroni, spaghetti, mie, mihoen en dergelijke zonder zout

Patat en stamppot

In stamppot en patat zit veel kalium. Neem hier niet te veel van. Hoeveel patat en stamppot u kunt eten, hangt af van de uitslagen van uw bloedonderzoek. Overleg hierover met uw diëtist.

Nagerecht

Als nagerecht kunt u nemen:

• 1 schaaltje yoghurt, kwark of pap
• 1 glas melk, karnemelk of drinkyoghurt
• 1 schaaltje vla
• 1 schaaltje ijs

Let op: in een schaaltje magere naturel kwark zit 3 keer zoveel eiwit als in een schaaltje vla.

Dranken

In de volgende dranken zit geen eiwit, weinig zout en weinig kalium:

• thee (eventueel met suiker)
• frisdrank/limonade
• mineraalwater

Koffie

In koffie zit veel kalium. Drink niet meer koffie dan in uw persoonlijk dieetadvies staat.

Mineraalwater

Neem geen mineraalwater van de merken Appolinaris en Vichy. Hierin zit veel natrium. Ander mineraalwater kunt u wel drinken.

Vruchtensap

In vruchtensap zit veel kalium. Neem niet meer vruchtensap dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. U kunt beter een stuk fruit eten dan dat u vruchtensap drinkt.

Melk

In plaats van 1 glas melk kunt u nemen: 1 glas karnemelk of drinkyoghurt, 1 schaaltje vla, yoghurt, kwark of pap.

Frisdrank

In frisdrank kan fosfaat zitten. Dit komt door toevoeging van E-nummers aan de frisdrank of door fosfaat in de grondstoffen.

In cola zit veel fosfaat door toevoeging van het E-nummer fosforzuur (E338). Het maakt niet uit welke soort cola (light/zero/met suiker) of welk merk u neemt. Het beste kunt u helemaal geen cola drinken.

Ook in Taksi en Rivella zit fosfaat. In bier (met alcohol en alcoholvrij) zitten kalium en fosfaat.

U kunt wel andere soorten frisdrank en smaakwaters drinken.

Fruit

In fruit zit veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. In gedroogde vruchten zoals dadels, krenten, pruimen, rozijnen, tutti-frutti en vijgen zit heel veel kalium.

Tussendoortjes

In biscuits en koekjes zitten niet zoveel eiwit, zout en kalium. U kunt ze daarom weleens extra nemen.

Hartige tussendoortjes kunt u af en toe nemen:

• handje ongezouten noten of pinda’s
• 1 chocoladereep zoals Mars, Bounty of Twix
• 2 Evergreens
• half zakje ongezouten popcorn
• 1 stuk taart
• 1 amandelbroodje
• blokje kaas of een plakje worst

Zoete tussendoortjes kunt u af en toe nemen. Bijvoorbeeld:

borstplaat, boterbabbelaars, fruitcaramels zoals Fruitella’s, fondant, gomballen, hopjes, kauwgom, lolly, mentos, marshmallows, pepermunt, spekkies, Stophoest, vruchtensnoepjes, waterijs, winegums en zuurtjes.

Vragen bij een dieet bij dialyse

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Dan kunt u ons op de volgende manieren bereiken:

• U kunt van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur bellen met een diëtist van het ziekenhuis. U bereikt ons op telefoonnummer 088 979 28 30.
• U kunt ook een e-mail sturen naar dietetiek@haaglandenmc.nl. Vermeld in de e-mail uw HMC-patiëntennummer.
• U kunt uw diëtist verder vragen stellen via een e-consult op patiëntenportaal mijnHMC.