Dieet bij diabetes (suikerziekte)

Over dieet bij diabetes (suikerziekte)

U heeft diabetes (suikerziekte). Hier vindt u informatie over wat diabetes is. Ook staan hier dieetadviezen om zo gezond mogelijk te leven met diabetes.

Wat is diabetes?

Diabetes heet ook wel diabetes mellitus of suikerziekte. Als u diabetes heeft, heeft uw lichaam problemen om de bloedglucose (bloedsuiker) op peil te houden.

Er komt meer bloedsuiker in uw bloed als u koolhydraten of suikers eet of drinkt. Uw lichaam verteert koolhydraten en suikers namelijk en zet die om in bloedsuiker. We zeggen dan dat de bloedsuiker stijgt.

De alvleesklier maakt normaal gesproken insuline aan zodra de bloedsuiker stijgt. Dit doet de alvleesklier om ervoor te zorgen dat u niet te veel bloedsuiker krijgt in uw bloed. Insuline zorgt er namelijk voor dat bloedsuiker wordt opgenomen in uw lichaam en als energie kan dienen.

Als u diabetes heeft, gaat dit niet goed. Uw lichaam reageert niet goed op gemaakte insuline als u diabetes heeft. Het kan ook zijn dat uw lichaam te weinig of geen insuline meer aanmaakt. Hierdoor blijft de bloedsuiker in het bloed te hoog.

Dat is niet goed voor uw lichaam en voor uw gezondheid. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de bloedsuiker niet te hoog wordt.

Hier vindt u meer informatie over wat diabetes is.

Welke soorten diabetes zijn er?

Er zijn meerdere soorten diabetes. De soorten die het meeste voorkomen, zijn diabetes type 1 en diabetes type 2.

Bij diabetes type 1 maakt uw alvleesklier geen insuline meer aan. U moet dan zelf insuline toedienen. Dit doet u vaak meerdere keren per dag met injecties of via een insulinepomp. Doet u dit niet, dan wordt de bloedsuiker niet opgenomen door uw lichaam. Uw bloedsuiker wordt dan te hoog. Hoeveel insuline er nodig is, hangt onder andere af van hoeveel koolhydraten u eet en drinkt.

Bij diabetes type 2 maakt uw alvleesklier nog wel insuline aan. Alleen reageert uw lichaam daar niet goed op. Het lichaam wordt ongevoeliger voor de insuline. Hierdoor stijgt de bloedsuiker. U moet daarom opletten wat u eet en drinkt. Anders kan de bloedsuiker te hoog worden.

Wat kunt u doen om een goede bloedsuiker te krijgen?

De volgende adviezen helpen u om een goede bloedsuiker te houden of te krijgen:

• veel bewegen
• een gezond gewicht
• goede voeding
• genoeg slapen
• genoeg ontspanning
• soms medicijnen nemen (tabletten en/of insuline op advies van arts of diabetesverpleegkundige)

Hoe beter de balans van uw bloedsuikers is en hoe minder pieken en dalen in de bloedsuikers, hoe beter dat is voor uw gezondheid.

Hoe kunt u gezond eten bij diabetes?

Wordt uw bloedsuiker te hoog? Dan is dit slecht voor uw gezondheid. De voedingsadviezen hieronder helpen u om uw bloedsuiker onder controle te krijgen en te houden. Door gezond te eten krijgt u ook alle voedingsstoffen binnen die u nodig heeft.

De adviezen zijn:

1. Eet gevarieerd. Dit betekent dat u niet steeds hetzelfde eet, maar veel verschillende dingen.
2. Neem veel groente, vooral uit het seizoen.
3. Wissel af met vis, vlees, peulvruchten, noten, eieren en vegetarische producten. Eet meer plantaardig en niet te veel vlees.
4. Neem zuivel, zoals melk, yoghurt en kaas.
5. Kies vooral volkoren producten, zoals volkorenbrood, volkorenpasta, volkoren couscous en zilvervliesrijst.
6. Ga voor dranken zonder suiker: water, thee en koffie.
7. Smeer en bak met zachte of vloeibare oliën en vetten.
8. Eet niet te veel. U kunt dan te zwaar worden.

Wilt u meer informatie over gezonde voeding bij diabetes? Kijk dan op de website van het Voedingscentrum. Deze brochure van het Diabetesfonds geeft tips over lekker en gezond eten met diabetes.

Adviezen over koolhydraten bij diabetes

Zetmeel en suikers in uw eten en drinken noemen we koolhydraten. Koolhydraten hebben veel invloed op uw bloedsuiker en daarmee op uw gezondheid.

Er zijn verschillende soorten koolhydraten:

• Zetmeel: zit in brood, rijst, pasta (zoals macaroni, spaghetti), bami, aardappelen, roti, peulvruchten (zoals bruine bonen, linzen, kikkererwten), havermout en andere graanproducten.
• Vruchtensuiker (fructose): zit in fruit en vruchtensappen.
• Melksuiker (lactose): zit in melk, karnemelk, yoghurt, kwark en skyr.
• Suiker (sacharose): zit in kristalsuiker, honing, stroop, frisdranken, limonade, snoep, koek, gebak en zoet beleg.
• Druivensuiker (glucose).

Uw lichaam zet alle soorten koolhydraten om in glucose. Als u koolhydraten eet, stijgt uw bloedsuiker. Maar koolhydraten zijn ook belangrijk voor ons lichaam. Ze geven het lichaam energie.

Het verschilt per persoon hoeveel koolhydraten iemand nodig heeft. Bespreek dit met uw diëtist.

Langzame en snelle koolhydraten

Er zijn snelle en langzame koolhydraten:

• Langzame koolhydraten zitten vooral in onbewerkte producten met voedingsvezels. Bijvoorbeeld volkorenbrood, volkorenpasta, couscous, bulgur, havermout, zilvervliesrijst, groenten en peulvruchten. Het lichaam heeft langer de tijd nodig om deze producten te verteren tot bloedsuiker. Dit zorgt ervoor dat de bloedsuiker langzamer stijgt als u langzame koolhydraten eet. Uw bloedsuiker blijft daardoor meer stabiel.
• Snelle koolhydraten zitten vooral in bewerkte producten. Hieraan is vaak suiker toegevoegd. Voorbeelden van producten met snelle koolhydraten zijn: koek, snoep, taart, ijs, frisdrank, suiker en honing. Neem hier niet veel van. Door deze producten stijgt uw bloedsuiker snel. Er zitten ook veel calorieën in.Uw bloedsuiker stijgt meestal meer van witte zetmeelproducten dan van volkoren zetmeelproducten. Witte zetmeelproducten zijn bijvoorbeeld witte pasta/rijst, aardappelen/friet en wit brood. Neem daarom vooral volkoren producten.

Suiker en frisdrank

Bent u gewend om suiker te nemen in thee, koffie of andere producten? Dan kunt u hier beter mee stoppen. Uw bloedsuiker wordt dan minder hoog. Dit advies geldt vooral als u te zwaar bent.

Lukt het niet om te stoppen met suiker in koffie, thee en andere producten? Dan kunt u suiker eventueel vervangen door zoetstoffen. Neem wel zo weinig mogelijk zoetstoffen. Het is goed om aan een minder zoete smaak te wennen.

Kijk ook uit met (light/zero) frisdranken. De zuren die daarin zitten, zijn slecht voor uw gebit.

Wilt u meer informatie over koolhydraten? Kijk op dan op de website van het Diabetesfonds.

Adviezen over eiwitten bij diabetes

Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen van ons lichaam. U heeft iedere dag eiwitten nodig. Zij zorgen voor de opbouw van spieren en helpen bij het herstel als u ziek bent. Bovendien zorgen ze voor een verzadigd gevoel. Daarmee bedoelen we dat u eerder het gevoel heeft dat u genoeg heeft gegeten en gedronken, als u producten neemt met veel eiwitten.

Producten met veel eiwitten zijn bijvoorbeeld: melk, yoghurt, karnemelk, kwark, kaas, vlees/vis/kip/ei en plantaardige producten als peulvruchten en noten.

Adviezen over vetten bij diabetes

Vetten zijn ook belangrijk als u gezond wil eten. Ze geven ons lichaam energie.

Er zijn verschillende soorten vetten: verzadigd vet, onverzadigd vet en transvetten. Het is verstandig om niet te veel verzadigde en transvetten te nemen. Zij geven namelijk meer risico op hart- en vaataandoeningen. Deze vetten zitten vooral in harde margarine en harde boter, palmolie, vet vlees, koekjes, gebak, snacks en zoutjes. Dit advies geldt als u te zwaar bent, maar ook als u een gezond gewicht heeft.

Adviezen over groente en fruit bij diabetes

In groente en fruit zitten veel vitamines, mineralen en vezels. We raden u aan om elke dag 250 gram groenten te eten en 2 porties fruit. Het aantal koolhydraten is per soort groente en fruit verschillend. In fruit zitten vaak meer koolhydraten dan in groenten.

Neem 2 stuks fruit niet direct na elkaar. Uw bloedsuiker stijgt dan namelijk sneller. Verdeel fruit over de dag. Door vruchtensappen stijgt uw bloedsuiker sneller dan door het eten van een stuk fruit. U kunt daarom beter fruit eten dan vruchtensappen drinken.

Adviezen over alcohol bij diabetes

Ook in drank met alcohol kunnen koolhydraten zitten. Het advies is daarom: neem liever geen alcohol. Als u toch drinkt, neem dan maximaal 1 glas per dag.

Als u alcohol neemt, stijgt uw bloedsuiker als er koolhydraten in de drank zitten. Maar na een paar uur daalt uw bloedsuiker vaak. Meet daarom regelmatig uw bloedsuiker na het drinken van alcohol. Neem als dat nodig is eten en drinken met koolhydraten om een lage bloedsuiker te voorkomen.

Adviezen over uw gewicht bij diabetes

Het is belangrijk dat u een gezond gewicht en een gezonde buikomvang heeft als u diabetes heeft. Bent u te zwaar en is uw buik te groot? Dan kan dit ervoor zorgen dat uw lichaam minder gevoelig wordt voor insuline. Het wordt dan moeilijker om uw bloedsuikers op peil te houden.

Valt u af en wordt uw buik kleiner? Dan wordt uw lichaam weer gevoeliger voor insuline. Uw bloedsuiker kan dan veel beter worden. U heeft dan misschien ook minder medicijnen nodig voor uw diabetes. Als u te zwaar bent, maakt een paar kilo gewicht verliezen al verschil.

U bent te zwaar als uw Body Mass Index (BMI) 25 kg/m2 of hoger is. BMI is de verhouding tussen uw lengte en gewicht.

Uw buik is te groot als u met een meetlint om uw middel (ongeveer over de navel meten) meer meet dan 80 centimeter (vrouw) of 94 centimeter (man).

Wilt u zelf uw BMI berekenen en buik meten? Kijk dan op de website van het Voedingscentrum.

Adviezen over voedingspatronen bij diabetes

Voedingspatroon is een ander woord voor ‘eetgewoonten’. Het gaat onder andere over wat je eet, wanneer je eet en hoeveel je eet. Er zijn verschillende voedingspatronen die u kunnen helpen om een gezond gewicht te krijgen. Bijvoorbeeld een koolhydraatbeperkt dieet, een mediterraan dieet, vegetarisch eten en eten volgens de schijf van vijf.

Bespreek met uw diëtist welk voedingspatroon het beste bij u past. Werk daarbij aan haalbare doelen voor uw gewicht.

Meer informatie over verschillende voedingspatronen vindt u op pagina 26 van deze brochure van het Diabetesfonds.

Adviezen over bewegen bij diabetes

Lichaamsbeweging is goed voor iedereen, maar zeker voor mensen met diabetes. Beweegt u regelmatig? Dan wordt uw lichaam gevoeliger voor insuline. Hierdoor worden de bloedsuiker waarden beter. U verbrandt de koolhydraten uit uw maaltijd ook sneller als u na het eten gaat sporten of bewegen.

Het advies is om elke dag minstens een half uur flink te bewegen. Bijvoorbeeld fietsen, wandelen, of zwemmen. Het is belangrijk dat bij het bewegen uw hartslag en ademhaling sneller gaan dan normaal.

Probeer ook buiten dit half uur zoveel mogelijk te bewegen. Neem bijvoorbeeld de trap in plaats van de lift, stap een halte eerder uit de tram, neem wat vaker de fiets in plaats van de auto, enzovoorts.

Bent u te zwaar? Dan is het advies om meer te bewegen dan een half uur per dag. Beweeg dan minstens 5 dagen per week minimaal 1 uur. De combinatie van gezond eten en bewegen werkt het beste.

Bespreek met uw diëtist en/of diabetesverpleegkundige de adviezen bij bewegen en sporten. Soms kan het namelijk nodig zijn dat u vanwege sporten de dosering van de insuline moet aanpassen.

Adviezen bij een hypo en een hyper

Uw bloedsuiker is uit balans als deze te laag of te hoog is. Een te lage bloedsuiker heet een hypo, een te hoge bloedsuiker een hyper.

Hypo

Daalt uw bloedsuiker onder 4 mmol/l? Dan noemen we dit een hypo.

Bij een hypo kunt u last hebben van:

• honger
• wisselend humeur
• trillen
• duizelig zijn
• hoofdpijn
• zweten
• slecht zien
• moe zijn
• bleek zijn

U kunt een hypo krijgen als u uw medicijnen heeft genomen, maar:

• niet eet
• erg weinig eet
• lang wacht met eten
• heeft overgegeven

U kunt ook een hypo krijgen als u (extra) beweegt, zonder hierbij te eten.

Probeer een hypo te voorkomen door genoeg te eten. Heeft u toch een hypo? Meet dan eerst uw bloedsuiker. Neem hierna snelle suikers zoals 4 tot 6 glucosetabletten (dextro) of een glaasje zoete limonade. Dit helpt om de lage bloedsuiker snel weer hoger te krijgen (boven 4 mmoll/l).

Meet na een kwartier nog eens de bloedsuiker om te zien of deze genoeg is gestegen. Het is verstandig om altijd glucosetabletten, een blikje frisdrank of een pakje sap van 200 ml bij u te hebben.

Hyper

Stijgt uw bloedsuiker boven 10 mmoll/l? Dan noemen we dit een hyper.

Bij een hyper kunt u last hebben van:

• dorst
• een droge mond
• veel plassen
• moe zijn
• slaperig zijn

U kunt een hyper krijgen als u meer koolhydraten heeft gegeten dan normaal. Ook kunt u een hyper krijgen als u minder diabetes medicijnen heeft gebruikt dan u normaal gesproken doet. U kunt verder een hyper krijgen door het vergeten van uw diabetes medicijnen, stress, ziekte en koorts. Probeer dit waar dit kan te voorkomen.

Krijgt u toch een hyper? Meet dan eerst uw bloedsuiker. Neem hierna een aantal glazen water om uitdroging tegen te gaan. Blijf verder in beweging. Neem medicijnen of insuline als u dit heeft afgesproken met uw arts of diabetesverpleegkundige.

Adviezen over medicijnen bij diabetes

Zijn aanpassingen in uw voeding, gezonder leven en meer bewegen niet genoeg om uw bloedsuikers in balans te krijgen? En heeft u diabetes type 2? Dan kan het zijn dat u diabetes medicijnen nodig heeft. U kunt dan tabletten en/of insuline voorgeschreven krijgen. Uw arts of diabetesverpleegkundige zal dit met u bespreken.

Gaat u minder koolhydraten eten en drinken? Dan moeten we uw diabetes medicijnen soms aanpassen. Bespreek dit met uw diabetesverpleegkundige of arts.

Hoe kunt u afwisselen met koolhydraten bij diabetes?

Wilt u uw bloedsuiker in balans houden of verlagen? Dan vindt u hieronder voorbeelden van voedingsmiddelen die hierbij helpen. Zo kunt u toch gevarieerd eten.

Kies vooral eten en drinken met veel vezels. Want door deze vezels stijgt uw bloedsuiker minder snel. U voorkomt zo veel pieken en dalen in de bloedsuiker. Deze vezels zorgen er ook voor dat u eerder genoeg gegeten heeft.

Verdeel de koolhydraten over de maaltijden. Tussendoortjes zijn niet nodig. Heeft u daar toch behoefte aan? Dan kunt u iets tussendoor nemen met (weinig) koolhydraten. Hieronder vindt u tips daarvoor.

Groente

In de meeste groente zitten weinig koolhydraten. Uitzonderingen zijn bieten, doperwten, wortel, mais, cassave, pompoen en yam.

Vlees, vis en vleesvervangers

Er zitten weinig of geen koolhydraten in alle soorten ongepaneerde vlees(waren), kip, vis, ei, kaas, noten en zaden. In een kant-en-klare vleesvervanger zitten wel koolhydraten. Koolhydraten zitten ook in gepaneerd vlees of gepaneerde vis, zoals kibbeling, vissticks en een kroket. Kijk op het etiket onder het kopje koolhydraten. Daar kunt u zien hoeveel koolhydraten er in het product zitten.

Granen

Kies voor volkoren producten. Hieronder vindt u tips voor verschillende maaltijden.

Neem bij de broodmaaltijd:

• volkoren brood of roggebrood
• volkoren cracker, vezelcracker of volkoren beschuit
• havermout of muesli (zonder dat u suiker erbij doet)

Wilt u minder koolhydraten nemen omdat u een koolhydraatarm dieet volgt? Dan kunt u kiezen voor koolhydraatarm brood in plaats van voor volkoren brood.

Neem bij de warme maaltijd:

• aardappelen of zoete aardappelen
• peulvruchten, bijvoorbeeld linzen en bruine bonen
• volkoren bulgur of quinoa
• volkoren pasta, bijvoorbeeld volkoren spaghetti of volkoren macaroni
• volkoren rijst, bijvoorbeeld zilvervliesrijst
• volkoren wrap of roti

Volgt u een koolhydraatbeperkt dieet? Dan kunt u kiezen voor bloemkoolrijst, broccolirijst of courgettepasta in plaats van gewone rijst of pasta. Hier zitten minder koolhydraten in.

Tussendoortjes met weinig koolhydraten (tot 5 gram koolhydraten)

In de tussendoortjes hieronder zitten weinig koolhydraten. Uw bloedsuiker wordt nauwelijks hoger als u deze tussendoortjes neemt:

• rauwkost, zoals tomaat, komkommer, radijs, paprika
• gekookt ei
• handje ongezouten noten
• kip- of visspiesje, plakje kaas of vleeswaren
• kom soep (zonder croutons, broodstengels of vermicelli)
• stukje omelet met groenten
• olijven

Tussendoortjes van 5 tot 15 gram koolhydraten (verhogen de bloedsuikers)

• glas melk, karnemelk of drinkyoghurt (zonder dat u suiker erbij doet)
• schaaltje yoghurt, kwark of skyr naturel
• vezelcracker of volkoren cracker met hartig beleg, zoals kaas, vleeswaren of humus
• portie fruit (zie het schema hieronder)

Koolhydraten in fruit en zuivel

In het overzicht hieronder ziet u hoeveel koolhydraten zitten in verschillende soorten fruit en zuivel.

	weinig koolhydraten (< 7 g)	gemiddeld aantal koolhydraten (8-15 g)	veel koolhydraten (>15 g)
Fruit	aardbei (150 g) verse abrikoos (3 stuks) gedroogde abrikoos (2 stuks) blauwe bessen (75 g) Medjoul dadel (1 stuk) gekonfijte dadel (2 stuks) frambozen (100 g) mandarijn (1 stuk) nectarine (1 stuk) verse pruim (1 stuk) gedroogde pruim (2 stuks)	ananas (schijf van 100 g) kleine appel (1 stuk) kiwi (1 stuk) meloen schijf (200 g) perzik (1 stuk) kleine sinaasappel (1 stuk) verse en gedroogde vijg (1 stuk)	banaan (halve banaan) druiven (12 stuks) granaatappel (1 stuk) kersen (schaaltje, 150 g) mango (halve) peer (1 stuk) vruchtensappen (glas)
Zuivel	melk (glas) karnemelk (glas) naturel kwark (schaaltje) naturel yoghurt(schaaltje) naturel Griekse yoghurt (schaaltje) naturel sojayoghurt (schaaltje) naturel sojamelk (schaaltje) drinkyoghurt 0% suiker (schaaltje) kaas & hüttenkäse (1 broodbelegging)		smoothie met yoghurt en fruit (1 glas) vruchtenyoghurt (1 schaaltje) vruchtenkwark (1 schaaltje) vla (1 schaaltje) pudding (1 schaaltje)

Handige apps om koolhydraten te meten

Wilt u weten hoeveel koolhydraten er zitten in uw eten? Op het etiket kunt u lezen hoeveel koolhydraten er zitten in een product. Dit staat vermeld per 100 gram van het product. Ga altijd na hoeveel u van het product gebruikt. Dit kunt u doen door het product te wegen.

U kunt ook een app gebruiken, zoals:

• Mijn Eetmeter/ My FitnessPal/ Koolhydraatkenner/ Carb Manager/ Carbs en Calls. In deze apps kunt u bijhouden wat u eet en tellen hoeveel koolhydraten u binnenkrijgt.
• My Sugr: hier kunt u uw glucose, medicijnen, voeding en beweging bijhouden.

Om te weten hoeveel u beweegt op een dag, kunt u een stappenteller gebruiken. Bijvoorbeeld Google fit of StepsApp.

Wilt u meer informatie over diabetes?

Kijk dan op de websites hieronder:

• www.diabetesfonds.nl
• www.dvn.nl: Bij de Diabetesvereniging Nederland (DVN) kunt u terecht voor nieuws over diabetes en voor lotgenotencontact.

Wilt u meer informatie over diabetes en voeding?

Kijk dan op de websites hieronder:

• www.voedingscentrum.nl: Informatie over gezonde voeding, gezond gewicht en gezonde leefstijl
• www.hartstichting.nl: Informatie over voeding, hart- en vaatziekten en vetten
• https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/diabetes-type-1.aspx
• https://mijn.voedingscentrum.nl/nl/eetmeter/
• https://www.diabetesfonds.nl/recepten
• https://www.lowcarbchef.nl/

Vragen over dieet bij diabetes?

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Dan kunt u ons op de volgende manieren bereiken:

• U kunt van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur bellen met een diëtist van het ziekenhuis. U bereikt ons op telefoonnummer 088 979 28 30.
• U kunt ook een e-mail sturen naar dietetiek@haaglandenmc.nl. Vermeld in de e-mail uw HMC-patiëntennummer.
• U kunt uw diëtist verder vragen stellen via een e-consult op patiëntenportaal mijnHMC.