Over koolhydraten en diabetes
Koolhydraten in de voeding hebben een direct effect op de bloedsuiker. Het is daarom nuttig om een goede basiskennis over koolhydraten te hebben. Op deze webpagina vindt u informatie over koolhydraten in uw lichaam en in uw voeding, het meten en wegen van voeding, variëren met koolhydraten en een rekenvoorbeeld. Ook vindt u een lijst met voedingsmiddelen en hun koolhydraatgehalte.
Wat zijn koolhydraten
Koolhydraten is de verzamelnaam voor suikers en zetmeel in voeding en dranken. Koolhydraten hebben een grote invloed op de bloedsuiker van iemand met diabetes en beïnvloeden zo uw gezondheid. Vandaar dat het erg belangrijk is dat u weet welke voedingsmiddelen koolhydraten bevatten.
Koolhydraten in uw lichaam
Na het eten of drinken van koolhydraten worden deze in het lichaam omgezet in glucose. De glucose komt via de darmen in het bloed terecht en laat uw bloedsuiker (tijdelijk) stijgen. Hoe hoog uw bloedglucose wordt, hangt onder andere af van de hoeveelheid koolhydraten die u eet en drinkt. Met behulp van insuline zal de glucose vervolgens uit het bloed naar uw spieren en organen worden gebracht, zodat uw bloedsuiker weer daalt. Eenmaal in spieren en organen aangekomen levert glucose daar energie.
Koolhydraten in uw voeding
Een gezonde voeding bevat koolhydraten. Koolhydraten leveren namelijk een groot deel van de energie die uw lichaam elke dag nodig heeft.
Koolhydraten komen in uw voeding voor in verschillende vormen:
- Zetmeel: zoals in brood, aardappelen, rijst, deegwaren (macaroni, spaghetti, bladerdeeg) en peulvruchten (bonen, linzen, kapucijners)
- Vruchtensuiker: zoals in (gedroogd) fruit en vruchtensappen
- Melksuiker: zoals in melk, karnemelk, yoghurt, kwark
- Suiker en toegevoegde suiker: zoals in suikerklontjes, snoep, gebak, jam en limonade.
U eet en drinkt waarschijnlijk bij elke maaltijd koolhydraten. De hoeveelheid koolhydraten die per maaltijd goed voor u is, is afhankelijk van onder andere uw leeftijd, hoeveel u sport en beweegt, welke medicijnen u gebruikt en of uw diabetes goed is ingesteld.
Voor uw bloedsuiker is het gunstig om koolhydraten goed over de dag te verdelen en elke maaltijd ongeveer evenveel koolhydraten te eten.
Etiketten lezen
Op de meeste etiketten van verpakte voedingsmiddelen staat een voedingswaardetabel. In de voedingswaardetabel staat informatie over onder andere het gehalte van vet, eiwit, en koolhydraten in het voedingsmiddel.
De hoeveelheid koolhydraten staat vermeld per 100 gram of per stuk of portie van het voedingsmiddel. De koolhydratenlijst op deze webpagina is bedoeld voor de voedingsmiddelen waarvan er geen informatie op het etiket staat. Van niet-verpakte voedingsmiddelen is het belangrijk om het voedingsmiddel te meten of te wegen.
Meten en wegen
Gebruikt u thuis een glas van 125 of 225 milliliter? Ligt er 150 of 250 gram rijst op uw bord? Om goed in te schatten hoeveel koolhydraten er in uw maaltijden zitten, is het meten en wegen van uw voeding belangrijk. Als u eenmaal weet wat uw standaardportie is, dan kunt u dit vergelijken met de standaardportie op deze webpagina en vervolgens vervangen door de juiste hoeveelheid in de lijst verderop deze webpagina.
In de lijst staat achter een voedingsmiddel een standaardmaat. Zo is een snee brood 35 gram, controleer thuis zelf of deze standaardmaten kloppen. Pak uw keukenweegschaal en maatbeker er bij en vergelijk de maten thuis met de maten hieronder. Heeft u thuis andere maten dan kunt u overwegen om andere bekers, schaaltjes en opscheplepels te gaan gebruiken of om een omrekenfactor te bepalen. Komt u er niet uit, neem dan gerust contact op met uw diëtist.
| Voedingsmiddel | Standaardmaat |
| 1 snee brood (wit, bruin, volkoren) | 35 gram |
| 1 portie zoet beleg | 10-15 gram |
| 1 portie hartig beleg | 15-20 gram |
| 1 glas, kopje of beker | 150 ml |
| 1 schaaltje | 150 ml |
| 1 opscheplepel |
50 gram |
| 1 eetlepel | 20 gram |
| 1 sauslepel | 25 gram |
| 1 kop | 250 ml |
Variëren met koolhydraten
U heeft waarschijnlijk uw voeding wel eens besproken met uw diëtist. Misschien heeft u een voorbeeld van een dagmenu (dieetlijst) van uw diëtist gekregen. U weet dus ongeveer hoeveel voeding met koolhydraten u per maaltijd eet.
Voor uw bloedsuiker is het gunstig om koolhydraten goed over de dag te verdelen en elke maaltijd ongeveer evenveel koolhydraten te eten. Toch is het niet de bedoeling dat u elke dag precies hetzelfde eet. Daarom kunt u de koolhydratenlijst gebruiken om elke maaltijd iets anders te eten, zonder de hoeveelheid koolhydraten per maaltijd te veranderen.
Rekenvoorbeeld
Hier vindt u twee voorbeelden van hoe u uw voeding kunt variëren zonder de hoeveelheid koolhydraten te veranderen. Vergelijk de voeding in maaltijd A met de voeding in maaltijd B: er worden heel andere producten gebruikt, toch is de hoeveelheid koolhydraten in beide maaltijden ongeveer gelijk. Hetzelfde geldt voor maaltijd X en maaltijd Y.
| Maaltijd A | Koolhydraten (g) | Maaltijd B | Koolhydraten (g) |
| 3 snee bruin brood | 45 | 1 bruine pistolet | 21 |
| Dieetmargarine | - | 1 snee licht roggebrood | 11 |
| 2 porties hartig beleg | - | Dieetmargarine | - |
| 1 portie jam | 10 | 1 plak kaas | - |
| 1 glas halfvolle melk | 7 | 1 portie stroop | 10 |
| Thee zonder suiker | - | 1 peer | 16 |
| 1 glas karnemelk | 6 | ||
| Totaal | 68 | Totaal | 58 |
| Maaltijd X | Koolhydraten (g) | Maaltijd Y | Koolhydraten (g) |
| 1 portie vlees | - | 3 stokjes saté met saus | 9 |
| Jus | - | 2 opscheplepels nasi goreng | 30 |
| 3 opscheplepels groente | 6 | Rauwkost | - |
| 3 aardappelen | 27 | 1 schaaltje kroepoek | 6 |
| Schaaltje vla | 20 | schaaltje magere yoghurt | 6 |
| Totaal | 53 | Totaal | 51 |
De koolhydratenlijst
Hier vindt u een lijst met voedingsmiddelen en hun koolhydraatgehalte. In de eerste kolom staat het voedingsmiddel, daarachter staat de portie en daarachter hoeveel gram koolhydraten erin zitten. Let op, deze lijst geeft alleen informatie over de hoeveelheid koolhydraten in de voeding. Uiteraard is het belangrijk om meestal voor gezonde voedingsmiddelen te kiezen, kies daarom niet te vaak voor producten met veel verzadigd vet, weinig vitaminen en mineralen en/of weinig vezel. Vindt u het moeilijk om de gezonde voedingsmiddelen te kiezen, vraag dan hulp van uw diëtist.
Hulpmiddelen bij koolhydraten tellen
Er zijn verschillende manieren om bij te houden hoeveel koolhydraten u dagelijks binnen krijgt. Er zijn invulformulieren, websites en apps waarin u een voedingsdagboek bij kunt houden. Vraag ernaar bij uw diëtist.
De door Diabetes Zorg Haaglanden ontwikkelde Diabetes App is bij uitstek geschikt voor het snel en makkelijk bijhouden van een voedingsdagboek. Met de app kan het voedingsdagboek ook direct worden gemaild naar uw behandelaar en u kunt zelfs foto’s van maaltijden toevoegen. U kunt de gratis app downloaden van de website van Diabetes Zorg Haaglanden, www.diabeteszorghaaglanden.nl, of vinden in de aanbieder van uw smartphone of tablet.
Vragen
Heeft u na het lezen van de webpagina nog vragen, dan kunt u op werkdagen van 08.00 tot 17.00 uur telefonisch contact opnemen met een van de diëtisten van het ziekenhuis via telefoonnummer 088 979 28 30. U kunt ook een email sturen naar dietetiek@haaglandenmc.nl.