Over fysiotherapie na een heup- of knieprothese

U krijgt een nieuwe heup of knie. Dan is het belangrijk dat u zo snel mogelijk na de operatie begint met oefeningen. Wij ondersteunen u al tijdens de opname bij het (weer) in beweging komen. Ons team werkt nauw samen met uw arts.

Een eigen behandelplan

Na de operatie neemt de spierfunctie in uw been of heup af. Daarom is het belangrijk om zo snel mogelijk te beginnen met de spieren te oefenen. De fysiotherapeuten van HMC spelen hierbij een belangrijke rol. In overleg met de orthopedisch chirurg stellen zij een behandelplan op, dat is afgestemd op uw situatie. Voor een goed herstel moet u de eerste zes weken alle instructies opvolgen en regelmatig de oefeningen doen.

Na de operatie

Direct na de operatie mag u uw knie of heup weer bewegen. Uw knie is volledig te belasten, maar wel met ondersteuning van krukken of een rollator. Samen met de fysiotherapeut doet u oefeningen. Deze oefeningen bouwt de fysiotherapeut langzaam op. Het gaat bijvoorbeeld om in en uit bed gaan, lopen met krukken, zitten, opstaan en traplopen. Als u deze bewegingen in het ziekenhuis kunt doen, kunt u met een veilig gevoel naar huis. Ook geeft de fysiotherapeut u advies over wat u in de eerste periode na de operatie wel en niet kunt doen.

Het is belangrijk dat u ook als u weer thuis bent, doorgaat met oefenen. Als u een knieprothese heeft, krijgt u fysiotherapie aan huis. Als u een heupprothese heeft, gebeurt dit alleen wanneer de arts of fysiotherapeut dit aangeeft.

Oefeningen in bed

Direct na de operatie gaat u op bed oefeningen doen. Let op dat de pijn na het oefenen binnen een half uur weer normaal moet zijn.

Oefening 1

Strek uw benen. Beweeg beide voeten op en neer in de enkel.

Oefening 2

Strek uw benen. Duw uw knieholtes in het bed. Ontspan uw benen daarna weer.

Oefening 3

Strek uw benen, met de hakken over de rand van het matras. Trek uw knieën om de beurt op.

Oefening 4

Strek uw benen. Knijp uw billen tegen elkaar (span uw bilspieren). Ontspan uw benen en billen daarna weer.

Dagelijkse handelingen

In het ziekenhuis leren we u hoe u met uw nieuwe heup of knie verschillende dagelijkse handelingen verricht. Deze handelingen doet u thuis op dezelfde manier.

Omgaan met krukken

• Stel de krukken af op de juiste hoogte. Als u rechtop staat, met uw armen langs uw lichaam, moeten de handvaten op gelijke hoogte met uw polsen staan. De plastic cirkel waar u uw armen insteekt (de manchet), hoort net onder de elleboog te zitten.
• Controleer altijd de doppen aan de onderkant, voordat u de krukken gaat gebruiken. Als de doppen glad zijn, moet u de doppen laten vervangen bij de thuiszorgwinkel.
• Zorg dat u stabiel staat. Doe daarom het volgende wanneer u op de krukken steunt:
  - Houd uw bovenarmen goed tegen uw lichaam.
  - Houd de ellebogen recht.
  - Laat de handvaten recht naar voren wijzen.
• Staat u stil? Zet de krukken dan een beetje naar voren en naar buiten. Zo staat u stabiel.
• Bouw het lopen met krukken langzaam op. Uw armen moeten wennen aan het steunen op de krukken.
• Neem kleine stappen. Zo blijft u makkelijker in evenwicht.
• Als u de krukken wegzet, zet ze dan ondersteboven neer. Zo vallen ze niet om.
  

In en uit bed stappen

• Ga bij voorkeur in en uit bed aan de kant waar u bent geopereerd.
• U kunt de voet van het niet-geopereerde been als steun onder de enkel van uw geopereerde been leggen.
• Als u een heupprothese heeft:
  Ga elke dag een half uur plat op bed liggen, op uw rug, om uw heup te strekken. Dat doet u met uw schouders plat op het bed. U mag een kussentje onder uw hoofd leggen.

Zitten en opstaan

• Kies voor een rechte stoel met armleuningen om op te zitten, vooral in de eerste weken. Uit zo'n stoel kunt u het gemakkelijkst opstaan.
• Maak gebruik van de stoelleuningen wanneer u opstaat of gaat zitten.
• Bent u langer dan 1,80 meter? Dan kan het prettig zijn om een toiletverhoger te gebruiken voor uw toiletpot.

Lopen met krukken

De eerste twee à drie weken loopt u met twee krukken of met een rollator. Dit is de volgorde van lopen met twee krukken:

1. Plaats beide krukken voor u, zodat u goed kunt steunen op de krukken. Plaats ze niet te ver.
2. Plaats uw geopereerde been tussen de krukken.
   
3. Steun op de krukken.
4. Maak een stap voorbij de krukken met het niet-geopereerde been.
   

Zorg ervoor dat u niet ineens snel draait. Maak ook niet plots een stap opzij.
Als u zich omdraait, doet u dat met kleine pasjes. U schuift uw voeten steeds bij.

Na twee à drie weken mag u thuis kleine stukjes met één kruk lopen. Die kruk gebruikt u dan aan de niet-geopereerde kant. Neemt de pijn toe tijdens het afbouwen naar het lopen met één kruk? Dan is het verstandig om de andere kruk er weer bij te pakken.

Zie ook de filmpjes onder aan deze pagina:

• Fysiotherapie na een heup- of knievervanging
• Belast lopen met elleboogkrukken
• Lopen met één kruk

Traplopen met krukken

Naar boven lopen

1. Gebruik één kruk. Houd met de hand waarmee u de kruk vasthoudt, ook de tweede kruk vast.
   
2. Houd met de andere hand de trapleuning vast.
3. Plaats uw niet-geopereerde been op de traptrede.
4. Steun op de kruk en de leuning. Zet uw geopereerde been naast het andere been.
   
5. Zet de kruk op de trede waar uw benen staan.

Naar beneden lopen

1. Gebruik één kruk. Houd met de hand waarmee u de kruk vasthoudt, ook de tweede kruk vast.
2. Houd met de andere hand de trapleuning vast.
3. Plaats de kruk op de traptrede onder de trede waar u staat.
   
4. Steun op de kruk en de leuning. Zet uw geopereerde been naast de kruk.
5. Zet vervolgens uw niet-geopereerde been op die traptrede.
   

Zie ook het filmpje onder aan deze pagina: Belast traplopen.

Douchen

• U mag douchen zonder krukken. Het is het beste om op een plastic tuinstoel of een douchekruk te zitten.
• Plaats in de douche een beugel waarop u kunt steunen, als uw douche daarvoor geschikt is.
• Zorg dat u onder de douche of in bad niet kunt uitglijden, bijvoorbeeld door een antislipmatje.
• Pas goed op met krukken op een natte ondergrond. De rubberen doppen onder de krukken worden hierdoor namelijk heel glad.

Autorijden

U mag geen auto besturen in de eerste zes weken na de operatie. U mag weer zelf autorijden ná overleg met uw HMC-arts. Deze bepaalt of uw knie of heup voldoende is hersteld om weer te gaan autorijden.

Rijdt u een automaat en bent u geopereerd aan uw linkerknie? Dan mag u weer gaan autorijden, zodra u zich daartoe in staat voelt.

In een auto gaan zitten

• Parkeer de auto niet langs een stoeprand.
• Zet de stoel achteruit, zodat u veel ruimte heeft voor uw benen.
• Leg een plastic zak op de stoel. Daardoor draait u makkelijker uw benen naar binnen.
• Ga met uw rug naar de stoel staan.
• Grijp u vast aan de vaste delen van de auto.
• Ga zitten.
• Trek uw benen de auto in.
  

Oefeningen voor de knie

Het is belangrijk dat u ook thuis in de eerste zes weken regelmatig oefeningen doet. De oefeningen verbeteren de bewegelijkheid van de knie.

Houd rekening met het volgende:

• U mag alle normale kniebewegingen maken na de operatie.
• Oefen liever vaker dan te veel achter elkaar. Forceer niet.
• U oefent drie keer per dag drie series van tien herhalingen.
• Er is sprake van overbelasting als u zwelling en pijn heeft welke niet overgaan met rust of pijnstillers.
• U mag verwachten dat de oefeningen iedere dag gemakkelijker gaan.
• Blijf uw oefeningen doen. Loop minder, wanneer u meer pijn heeft of de knie meer opzwelt.
• Forceer uw knie niet. Als u door te forceren heftige pijn en een zwelling krijgt, gaat het herstel trager.
• Als u uw knie binnen twee weken 90 graden kunt buigen, dan is de kans op een goed herstel erg groot. Een knieprothese kan in totaal 110 tot 120 graden buigen. Hoe ver u uw knie uiteindelijk kunt buigen, hangt af van hoe ver u deze kon buigen vóór de operatie.
  
  90 graden                                            120 graden

Fietsen

Fietsen is moeilijk in het begin, omdat u uw knie maar een beetje kunt bewegen. Ook kunt u de knie nog niet te veel belasten. U mag de eerste zes weken niet buiten fietsen. Op de hometrainer fietsen is wel een goede oefening. U mag starten met fietsen, als:

• u de knie ver genoeg kunt buigen om de trappers rond te krijgen
• uw knie niet meer dik wordt na een kleine inspanning, zoals lopen of traplopen

Begin te fietsen met weinig weerstand, ofwel op een lage versnelling.
Kies bij voorkeur een fiets met een lage instap.

Oefening op een stoel

• Ga zitten op het puntje van een stoel.
• Zet uw voeten naast elkaar.
• Plaats uw voet op een handdoekje.
• Buig en strek de knie, terwijl u uw voet op de grond houdt ('dweilen')
  

Oefeningen voor de heup

Staand achter een stoel

Oefening 1
Plaats beide voeten iets uit elkaar. Strek uw geopereerde been en beweeg het opzij. Houd die positie even vast. Zet het been daarna weer tegen het andere been. Blijf goed rechtop staan. Laat de tenen recht naar voren wijzen.

Oefening 2
Plaats beide voeten naast elkaar. Hef het geopereerde been met gebogen knie tot maximaal 90 graden. Uw bovenbeen is dan horizontaal.

Oefening 3
Plaats beide voeten iets uit elkaar. Zak een beetje omlaag, met beide benen tegelijk.

Oefening 4
Plaats beide voeten iets uit elkaar. Ga op uw hielen staan, met beide voeten tegelijk. Ga daarna op uw tenen staan, ook met beide voeten tegelijk. Wissel dit af.

Oefening 5
Plaats beide voeten iets uit elkaar. Strek het geopereerde been. Beweeg het been naar achteren.

Zie ook het filmpje onder aan deze pagina: Totale heupoefeningen in stand