Over dieet bij dialyse

Vanwege een verminderde nierfunctie dialyseert u op dit moment. De diëtist begeleid u tijdens deze behandeling, omdat het volgen van een dieet bij dialyse gewenst is. Uw voeding heeft namelijk invloed op uw bloedwaarden. De voedingsstoffen eiwit, natrium, kalium, fosfaat en vocht spelen een belangrijke rol in het dieet bij dialyse. Daarnaast kan het zijn dat u minder goed plast en hierom een vochtbeperking voorgeschreven krijgt. In het persoonlijke dieetadvies dat u van uw diëtist heeft gekregen is hier rekening mee gehouden. Op deze webpagina vindt u algemene informatie over voeding bij dialyse. Onderaan de webpagina staat een lijst die inzicht geeft in hoe u voedingsmiddelen kunt afwisselen in uw dieet (de variatielijst).

Eiwit

Eiwit is een voedingsstof in onze voeding. Het lichaam gebruikt elke dag eiwit om onder anderen spieren, organen en huid op te bouwen en te onderhouden. Daarom hebben we elke ook dag eiwit nodig. Bovendien is dialyse een intensieve therapie die veel onderhoud van het lichaam vraagt, vandaar dat het belangrijk is dat u voldoende eiwit uit voeding binnen krijgt. Echter, een teveel aan eiwit in uw voeding kan schadelijk zijn, door de aanwezigheid van de voedingsstof fosfaat (zie hoofdstuk Fosfaat). Hieronder staat een overzicht van voedingsmiddelen die veel en weinig eiwit bevatten. Streef naar een gevarieerde voeding die de meeste van de eiwitrijke voedingsmiddelen bevat, maar eet hier geen overdreven porties van. Uw diëtist kan u precies adviseren over de hoeveelheid eiwit die voor u gewenst is.

Natrium (zout)

In de periode voor dialyse was het belangrijk om uw zout te beperken. Dit advies veranderd niet tijdens de behandeling met dialyse. Natrium is een onderdeel van keukenzout. Natrium trekt vocht aan. Hoe meer natrium er in ons lichaam voorkomt, hoe meer vocht het lichaam zal gaan vasthouden. Als de nieren niet goed werken blijft er te veel natrium en vocht in het lichaam achter. Te veel vocht in het lichaam hebben is belastend voor het hart, daarom wordt er naar gestreefd weinig vocht vast te houden en weinig natrium met de voeding binnen te krijgen. Tijdens de dialysebehandeling kan het zijn dat er vocht onttrokken moet worden. Hoe meer zout u gebruikt des te groter de kans dat er meer vocht onttrokken moet worden. Hierbij speelt ook mee de hoeveelheid die u per dag nog plast. Voeg daarom geen zout toe aan het eten. De producten aan de linkerkant van de onderstaande tabel bevatten veel natrium. Deze voedingsmiddelen mag u zo min mogelijk gebruiken. Om uw voeding toch smakelijk te maken, kunt u de smaakmakers gebruiken die genoemd worden aan de rechterkant van de tabel.

*Er zijn natriumarme groente en natriumarme peulvruchten uit blik en glas verkrijgbaar.

Kalium

Kalium speelt een belangrijke rol bij een goede werking van het zenuwstelsel en zorgt net als natrium voor een goede vochtbalans in het lichaam. Omdat uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u kalium niet goed uitplast en kan het kaliumgehalte in uw lichaam te hoog worden. Een te hoog kaliumgehalte in uw bloed kan hartklachten geven. Als uw kaliumgehalte te hoog is, moet u zo min mogelijk kaliumrijke voedingsmiddelen gebruiken. Als uw kaliumgehalte normaal is mag u wel kaliumrijke voedingsmiddelen gebruiken. Daarnaast kan het zijn dat de arts u hier medicijnen bij voorschrijft om het kalium verder te kunnen verlagen. Daarnaast kan het zijn dat de arts u hier medicijnen bij voorschrijft om het kalium verder te kunnen verlagen.

* Kalium is oplosbaar in water. Bij het koken van groenten en aardappelen in water gaat ongeveer 1/3 deel van het kalium verloren. U kunt het kookvocht van groenten en aardappelen dus beter niet gebruiken voor het maken van een saus. Het lang laten staan van groenten en aardappelen in het weekwater levert maar een gering extra kaliumverlies op.

Fosfaat

Fosfaat is een stof die samen met kalk stevigheid geeft aan het skelet. Als uw nieren niet goed werken, kan het zijn dat u fosfaat te weinig uitplast en in het lichaam achterblijft. Dit kan op korte termijn jeukklachten geven. Op lange termijn kan het botproblemen en vaatproblemen veroorzaken.
Eiwitrijke voedingsmiddelen bevatten fosfaat. Door minder eiwit te eten, krijgt u minder fosfaat binnen. Omdat eiwit een bouwstof is voor het lichaam blijft het belangrijk eiwit in uw voeding te gebruiken. Fosfaat wordt ook regelmatig toegevoegd aan kant- en klaarvoeding, vermijdt daarom sowieso het overmatige gebruik van cola, smeerkazen, snacks, kant-en-klaarproducten. Om overtollig fosfaat kwijt te raken krijgt u medicijnen, zogenaamde fosfaatbinders. Deze medicijnen zorgen ervoor dat het fosfaat niet in het lichaam wordt opgenomen. Neem deze medicijnen in bij eiwitrijke maaltijden en eiwitrijke tussendoortjes. De diëtist kan u hierover adviseren.

Vocht

Het is belangrijk dat u in de tijd tussen de dialysebehandelingen niet veel vocht vasthoudt. Het kan zijn dat u daarom van uw arts een vochtbeperking heeft gekregen. Er zijn verschillende redenen waarom uw arts u een vochtbeperking geeft: bijvoorbeeld bij hartklachten of wanneer u weinig plast. Het vocht blijft dan in het lichaam achter. Dit veroorzaakt vochtophoping (oedeem), hoge bloeddruk of benauwdheid. Bij een vochtbeperking zal u uw dranken en ander vocht moeten tellen. Ook soep, pap en fruit en ijsklontjes tellen mee als vocht. Gebruik bij een vochtbeperking ook weinig natrium, als u weinig natrium gebruikt ervaart u minder dorst. Zie voor meer informatie de webpagina Vochtbeperking bij Dialyse.

Variatielijst

Met deze variatielijst kunt u voedingsmiddelen die genoemd staan in uw persoonlijke dieetadvies vervangen, omdat genoeg variatie in uw eetpatroon belangrijk is. In onderstaand overzicht staat per onderdeel van de maaltijd wat u als alternatief kunt eten of drinken.

Brood

In plaats van 1 snee brood kunt u nemen:

• 3 beschuiten
• 3 sneetjes knäckebröd
• 3 crackers
• 3 plakken ontbijtkoek
• 1 snee roggebrood
• 1 snee krentenbrood
• 1 broodje
• 1 croissant
• 1 eierkoek
• 1 krentenbol

Margarine en boter

Besmeer het brood met ongezouten (dieet)margarine, (dieet)halvarine of ongezouten roomboter.

Vleeswaren

Kaas

In plaats van 1 plak kaas of vleeswaren kunt u nemen:

• 1 portie pindakaas
• 1 portie smeerkaas
• 1 ei zonder zout

In plaats van 2 plakken kaas of vleeswaren kunt u nemen:

• 1 klein stukje vis

Zoet

Ongezouten soep

Ongezouten bouillon kunt u trekken van vlees, visgroentekruiden of een zoutarm kruidenbuiltje.
Ongezouten soep kunt u maken van bovengenoemde bouillon, gebonden met naar wens: vermicelli, rijst, bloem en als vulling enkele stukjes vlees, vis of groente. Voor de smaak kunt u kruiden toevoegen.

Ongezouten vlees of vleesvervanging

Van nature bevatten vlees en gevogelte niet veel natrium. Kant-en-klare vleesproducten bevatten echter wel veel zout.

Vlees

Vis

Vegetarische vleesvervangers

Let op: peulvruchten zoals bruine bonen en kapucijners bevatten veel kalium. Gebruik deze bij uitzondering. Er zijn natriumarme peulvruchten uit blik of glas verkrijgbaar.

Ongezouten jus of saus

Ongezouten saus kunt u maken van ongezouten gebonden bouillon die op smaak is gebracht met kruiden, citroen, ui.

Ongezouten groenten

U kunt verse en diepvriesgroente eten of ongezouten glasgroente. Verder kunt u de groente met azijn, citroen, kruiden en specerijen of zelfgemaakte jus of saus op smaak brengen.

Ongezouten aardappels, rijst en dergelijke

In aardappelen zit veel kalium. Rijst, macaroni, spaghetti en andere pasta’s bevatten bijna geen kalium. Wissel aardappelen hierom een paar maal per week af met rijst of pasta.

In plaats van 4 ongezouten aardappelen kunt u nemen:

• 1 grote opscheplepel ongezouten (zilvervlies)rijst
• 2 opscheplepels ongezouten macaroni, spaghetti, mie, mihoen en dergelijke

Patat en stamppot

Stamppot en patat bevat veel kalium. Neem dit met mate afhankelijk van uw bloeduitslagen. Overleg hierover met uw diëtist.

Nagerecht

In plaats van een schaaltje vla kunt u nemen:

• 1 schaaltje yoghurt, pap of pudding
• 1 glas melk of karnemelk of drinkyoghurt
• 1 schaaltje ijs

Let op: een schaaltje magere naturel kwark bevat 3 keer zoveel eiwit als een schaaltje vla.

Dranken

De volgende dranken bevatten geen eiwit, weinig zout en weinig kalium:

• Thee eventueel met suiker
• Frisdrank/limonade
• Mineraalwater

Koffie

Koffie bevat veel kalium. Drink niet meer dan in uw persoonlijk dieetadvies staat.

Mineraalwater

Gebruik geen mineraalwater van de merken Appolinaris en Vichy. Deze bevatten veel natrium.

Vruchtensap

In fruit en vruchtensap zit veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. Een stuk fruit mag u vervangen door 1 glas vruchtensap en andersom.

Melk

In plaats van 1 glas melk kunt u nemen: 1 glas karnemelk, chocolademelk of drinkyoghurt, 1 schaaltje vla, pudding of pap.

Fruit

Fruit bevat veel kalium. Neem niet meer fruit dan in uw persoonlijk dieetadvies staat. In plaats van 1 portie fruit kunt u 1 glas vruchtensap of een schaaltje compote of vruchtenmoes zoals appelmoes nemen. In gedroogde vruchten zoals dadels, krenten, pruimen, rozijnen, tutti-frutti en vijgen zit heel veel kalium.

Tussendoortjes

In biscuits en koekjes zit niet zoveel eiwit, zout en kalium. U kunt ze daarom wel eens extra nemen.

Hartige tussendoortjes kun u bij uitzondering nemen:

• Handje ongezouten noten of pinda’s
• 1 chocoladereep zoals Mars, Bounty of Twix
• 2 Evergreens
• ½ zakje ongezouten popcorn
• 1 punt/stuk taart
• 1 amandelbroodje
• Blokje kaas of een plakje worst

Zoete tussendoortjes mag u in principe onbeperkt gebruiken waaronder: borstplaat, boterbabbelaars, fruitcaramels zoals Fruitella’s, fondant, gomballen, hopjes, kauwgom, lolly, mentos, marshmellows, pepermunt, spekkies, Stophoest, vruchtensnoepjes, waterijs, winegums en zuurtjes.

Vragen

Heeft u na het lezen van de webpagina nog vragen, dan kunt u op werkdagen tussen 08.00 en 17.00 uur telefonisch contact opnemen met een van de diëtisten van het ziekenhuis via telefoonnummer 088 979 28 30. U kunt ook een email sturen naar dietetiek@haaglandenmc.nl.