HMC zet eerste stap naar gepersonaliseerde bestraling van hersenuitzaaiingen

Jeroen Crouzen (links) en Jaap Zindler (rechts)

5 november 2025

HMC zet eerste stap naar gepersonaliseerde bestraling van hersenuitzaaiingen

Stel je honderd mensen voor op de Grote Markt in Den Haag. Wat als je al die mensen dezelfde uitleg zou geven over het verwachte effect van hun behandeling?

In de radiotherapie gebeurt iets vergelijkbaars met traditionele modellen: die voorspellen op groepsniveau wat het risico is op radionecrose – beschadiging van gezond hersenweefsel door straling – na een stereotactische bestraling van één hersenmetastase. Maar wat gemiddeld werkt, geldt niet altijd voor ieder individu.

Radiotherapeut-oncoloog Jaap Zindler legt uit: “Niet iedereen is hetzelfde. Er zitten jonge en oudere mensen tussen, sommigen in topconditie, anderen met bijkomende aandoeningen.

Onze arts-onderzoekers Jeroen Crouzen en Elise van Schaik, student geneeskunde, hebben een nieuw model ontwikkeld dat per patiënt voorspelt wat het risico is op radionecrose na bestraling van een hersenmetastase – een uitzaaiing van kanker naar de hersenen. Niet meer op groepsniveau, maar echt op individueel niveau.”

“Wat ik zo bijzonder vind aan hun onderzoek?” 

Zindler: “Gepersonaliseerde geneeskunde komt hiermee echt binnen handbereik. Het helpt ons elke patiënt beter te informeren en actief mee te laten beslissen in de spreekkamer. Zo krijgen zij meer grip op hun keuzes: Wat zijn mijn kansen? Wil ik deze behandeling aangaan, of is opereren in plaats van bestralen voor mij beter? En wat als ik ongeneeslijk ziek ben? Wil ik dan nog behandeld worden, met het risico op bijwerkingen?”

Elise van Schaik

Bestaande NTCP-model niet heilig

Binnen de radiotherapie bestaat al een model om het risico op radionecrose in te schatten: het NTCP-model (Normal Tissue Complication Probability). Dit model voorspelt hoe groot de kans is dat een patiënt complicaties ontwikkelt na bestraling en helpt bij het opstellen van een behandelplan dat effectief is én gezond weefsel zoveel mogelijk spaart.

Zindler: “Ons onderzoek had twee doelen: nagaan of het bestaande NTCP-model betrouwbaar is en een nieuw model ontwikkelen dat meerdere factoren meeneemt. We analyseerden 162 HMC-patiënten die tussen 2009 en 2022 stereotactisch bestraald waren voor één hersenmetastase. Het oude model kon hoogrisicopatiënten niet goed onderscheiden, terwijl ons nieuwe model dat wél nauwkeurig kan.”

Onafhankelijk valideren

“Na publicatie kregen we meteen appjes van collega’s uit andere ziekenhuizen,” vertelt Zindler glimlachend. “Ons onderzoek is waardevol omdat we niet naar gemiddelden hebben gekeken, maar naar de unieke kenmerken van onze eigen patiënten. Het laat ook zien dat bestaande modellen niet heilig zijn – zeker niet als ze nog niet onafhankelijk zijn gevalideerd.”

Een blik op de toekomst

“Het nieuwe model kan nog niet direct in de praktijk worden toegepast,” legt Zindler uit. “Ook ons model moet eerst extern worden gevalideerd. Daarnaast is een eenduidige definitie van radionecrose belangrijk, want in verschillende studies wordt die nog op uiteenlopende manieren beschreven. Ons team werkt ondertussen al aan vervolgonderzoek. We hopen dat collega’s in andere Nederlandse ziekenhuizen ons model gaan testen en verder verfijnen. Zo kunnen we stap voor stap steeds nauwkeuriger patiënten voorlichten over de voor- en nadelen van bestraling.”

“In ons radiotherapiecentrum behandelen we jaarlijks zo’n 220 patiënten met hersentumoren en hersenmetastasen,” zegt Zindler. “Voor elke uitzaaiing zou ik in de toekomst graag dit model willen gebruiken om het risico op radionecrose in te schatten. Zo kunnen we patiënten beter informeren en hen keuzes laten maken die echt bij hen passen.

Dankzij Elise en Jeroen hebben we als eerste een blik op die toekomst kunnen werpen. Daar ben ik enorm trots op. Onze afdeling is bovendien een uitstekende plek voor jonge onderzoekers om zich wetenschappelijk verder te ontwikkelen.”