Betere voorlichting dankzij praatkaart: ‘Patiënten zijn meer betrokken en stellen meer vragen’

Translate instructions

Our website has a translation option, which works on desktop computers and laptops. Follow the instruction below to translate the text:

1. Select the text you want to translate with your mouse or touchpad.

2. Choose ‘Vertalen’ with your mouse or touchpad.

3. Select the language you prefer.

4. You can read and/or listen to the translated text.

5. If a text is long, you cannot translate it all at once. Translate the text in sections instead.

9 september 2024

Laura Han-Hanson ontwikkelt al 15 jaar voorlichtingsmateriaal voor patiënten die een darmoperatie krijgen. Toch zag ze regelmatig patiënten niet goed voorbereid in het ziekenhuis verschijnen. Een praatkaart die ze maakte en invoerde vanuit haar hbo-verpleegkunde opleiding zorgde voor een spectaculaire verbetering.

Zomaar een casus uit Laura’s praktijk als casemanager darmchirurgie in HMC Antoniushove. Een patiënt krijgt een operatie vanwege darmkanker. Een week voor de darmoperatie hebben hij en zijn echtgenote het voorlichtingsgesprek met Laura. Daarin merkt ze dat de patiënt steeds vermoeider wordt en geen vragen stelt. Toch geven hij en zijn echtgenote aan dat ze de informatie hebben begrepen, al vinden ze het ook erg veel.

Na de operatie wil de patiënt niet uit bed. En dat terwijl de voorlichting aangeeft dat snel weer gaan bewegen belangrijk is voor een goed herstel en het voorkomen van complicaties. Mede door een longontsteking ligt de patiënt uiteindelijk 7 dagen in het ziekenhuis in plaats van de gemiddelde 2-3 dagen.

Problemen bij laaggeletterde patiënten
Dit soort casussen komen vaker voor dan Laura zou willen. Het versterkt haar gevoel dat de ‘standaard’ mondelinge voorlichting in combinatie met een folder niet voor alle patiënten duidelijk genoeg is. Zeker laaggeletterde patiënten, 24 procent van de bevolking van Den Haag, kunnen moeite hebben om de informatie te verwerken. Laura’s gevoel wordt bevestigd door de 0-meting die ze doet voor haar studie. Daaruit blijkt dat 3 van de 10 patiënten de voorlichting niet voldoende begrijpen. Ongeveer evenveel patiënten vinden dat er te veel voorlichting wordt gegeven. Een kwart van de patiënten vindt de folder te lang en heeft deze niet gelezen. Ook geeft meer dan de helft van de patiënten aan dat het voorlichtingsgesprek niet gestructureerd verloopt.

Met een praatkaart kunnen we deze problemen aanpakken, denkt Laura. “Ik had hier in de praktijk al mooie voorbeelden van gezien. Onder andere van de stomavereniging en voor patiënten die chemotherapie krijgen. De onderzoeken die ik raadpleegde voor mijn studie lieten bovendien zien dat het gebruiken van plaatjes veel voordelen heeft bij de voorlichting aan (laaggeletterde) patiënten.”

Dikke 9 voor de voorlichting
Redenen genoeg om zelf een praatkaart te maken die de belangrijkste informatie rond een darmoperatie op een rijtje zet. Laura en haar collega-casemanagers darmchirurgie testen de praatkaart 6 weken lang. Ze gebruiken het hulpmiddel als leidraad tijdens het geven van de mondelinge voorlichting en om de belangrijkste punten samen te vatten. Na het gesprek krijgen de patiënten de praatkaart mee naar huis.

De resultaten zijn boven verwachting, zo blijkt uit een nieuwe meting. Waar voor de invoering van de praatkaart 7 van de 10 patiënten de voorlichting duidelijk vinden, is dat na de invoering ruim 9 van de 10. Ruim 9 van de 10 patiënten vindt de praatkaart bovendien van toegevoegde waarde op de voorlichting. Ze geven de voorlichting een dikke 9 als cijfer, terwijl dit voor de praatkaart een 7 was. “Ik merkte tijdens de gesprekken zelf ook meteen een verschil”, vertelt Laura. “Patiënten waren meer betrokken en stelden meer vragen. Daarbij wezen ze vaak op de praatkaart aan waarover ze een vraag wilden stellen.”

Controle door patiënten
Laura heeft de praatkaart verbeterd aan de hand van feedback van patiënten en haar collega’s. De kaart is inmiddels een standaard onderdeel geworden van de voorlichting. “Ik zou het voorlichtingsgesprek niet meer willen voeren zonder”, stelt ze.

Laura raadt andere zorgverleners aan om ook te kijken of visuele hulpmiddelen hun voorlichting kunnen verbeteren. “Mensen begrijpen gewoon beter wat je wil overbrengen als er plaatjes bij staan. Ook als ze niet laaggeletterd zijn. Een praatkaart is niet moeilijk om te maken. Met wat plaatjes van internet kom je al een heel eind, zo heb ik ontdekt. Voor verschillende aandoeningen en behandelingen is er verder kant-en-klaar, professioneel beeldmateriaal dat je kunt gebruiken. Wel is het belangrijk om voor draagvlak te zorgen bij de zorgverleners die de voorlichting geven. En laat je voorlichtingsmateriaal controleren door de patiënten zelf. Zij kunnen je als enige vertellen of ze het begrijpen of niet.”