Voedingsadvies bij kauwklachten en slikklachten

Over voedingsadvies bij kauwklachten en slikklachten

U krijgt deze informatie omdat u problemen heeft met kauwen en/of slikken. Hierdoor heeft u korte of langere tijd gemalen of vloeibare voeding nodig. U kunt door deze veranderingen vaak hetzelfde gaan eten. Daardoor kunt u te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen. Met de voedingsadviezen hieronder helpen we u om deze problemen te voorkomen.

Wat zijn aanbevolen hoeveelheden per dag bij een gemalen of vloeibaar dieet?

Voor uw gezondheid is het nodig dat u van alle belangrijke voedingsstoffen genoeg binnenkrijgt; ook als u gemalen of vloeibare voeding moet gebruiken. U zult iedere dag minimaal moeten eten en drinken wat hieronder staat:

• 1,5 tot 2 liter vocht, zoals water, thee, koffie, limonade, sap en melkproducten.
  Van dit vocht moet het liefst 1 liter bestaan uit melkproducten, zoals melk, koffiemelk, chocolademelk, karnemelk, yoghurtdrank, yoghurt, vla, kwark, pap en dergelijke.
  Onder de 1,5 tot 2 liter vocht zitten bij voorkeur 2 glazen vers vruchtensap, eventueel gezeefd. U kunt ook limonadesiroop met veel vitamine C nemen, zoals Roosvicee of Karvan Cévitam.
• 100 gram vlees, vis of ei (2 stuks) of 150 gram vegetarische vervanging zoals tahoe of soja.
• 150 tot 200 gram groenten (3 à 4 opscheplepels) of 150 tot 200 ml groentesap.
• 150 gram aardappelen, pasta, rijst, mie, peulvruchten en dergelijke.

Voorbeeld van een volwaardig dagmenu bij gemalen of vloeibare voeding

Hieronder vindt u een voorbeeld hoe u de aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen over de dag kunt verdelen. Bij voedingsmiddelen die u lastig kunt kauwen of slikken, geven wij aan hoe u hiermee kunt omgaan.

Broodmaaltijden

Stel de broodmaaltijden samen met de volgende producten:

• Brood: Lukt het u om brood te eten? Kies dan voor niet te dik gesneden sneetjes. Snij die in kleine stukjes, als dat nodig is zonder korst. U kunt bruin brood, wit brood, beschuit of crackers nemen. Neem geen brood met stukjes, zoals notenbrood en mueslibrood.
• Margarine en boter: Besmeer het brood dik met (dieet)margarine of roomboter.
• Beleg: Neem hartig of zoet beleg naar keuze:
  • Als kaas te hard is, kies dan voor smeerkaas.
  • Zachte vleessoorten zijn worst, paté, leverpastei, smeerleverworst, ham, berliner, corned beef en dergelijke.
  • Salades als zalm- of eiersalade zijn zacht en vloeibaar. Ze zijn daardoor vaak makkelijk te slikken. Pas wel op met stukjes. Maak het eventueel glad met een staafmixer.
  • Ei, zoals zacht gebakken ei, omelet of roerei.
  • Pindakaas (zonder stukjes), jam, chocoladepasta, honing of ander smeerbaar zoet beleg zijn vaak makkelijk te slikken.
• Drinken: Om verslikken te voorkomen, kunt u drinken dikker maken met verdikkingsmiddel. Doe dit vooral als u moeite heeft met het doorslikken van ‘dunne’ dranken, zoals water, thee, koffie en frisdrank. Voor het drinken van deze dunne vloeistoffen moet u uw mondspieren namelijk goed kunnen aansturen.
  Neem liever geen slok drinken als u nog eten heeft in uw mond. Laat heet drinken eerst een beetje afkoelen. Kies regelmatig voor drinken waarin meer voedingsstoffen zitten. Bijvoorbeeld melk, karnemelk, yoghurt, chocolademelk, yoghurtdrank, drinkontbijt, fruitontbijt, helder vruchtensap.
• Afwisseling: Lukt het u niet om kleingesneden brood zonder korst te eten? Dan kunt u dit goed vervangen door:
  • pap van volle melk, zoals havermoutpap, griesmeelpap, rijste(bloem)pap, custardpap, Brinta of Bambix
  • fijngemaakt beschuit of broodpap van brood zonder korstjes, samen met warme volle melk met eventueel room, boter of suiker
  • ontbijtproducten zoals bijvoorbeeld drinkontbijt of fruitontbijt

Warme maaltijden

Maak de warme maaltijden met de producten die hieronder staan:

• Soep: U kunt bouillon of soep nemen als u dat wilt. U kunt de bouillon of soep het beste een uur voor de maaltijd nemen als u snel een vol gevoel heeft. Neem in ieder geval geen bouillon of soep als u daardoor geen ruimte meer heeft voor uw warme maaltijd.
  Wilt u toch soep eten in plaats van een warme maaltijd? Maak er dan een goed gevulde maaltijdsoep van. Kook bij deze maaltijdsoep eerst de vulling gaar en maal deze dan fijn met de staafmixer of blender. Gebruik het liefst bindmiddel. Voeg een scheutje room toe om de soep lekkerder te maken en om ervoor te zorgen dat u meer calorieën binnen krijgt.
  Peulvruchtensoepen zoals erwtensoep, bruine bonen soep of linzensoep kunt u ook nemen als maaltijdsoep. Maak deze soepen zo nodig ‘gladder’ met de staafmixer of blender. Zeef eventueel de harde schilletjes eruit.
• Vlees, vis, kip of vegetarische vervanging: Kunt u vlees veilig kauwen en slikken? Snijdt het dan zo fijn mogelijk. U kunt ook kruimelig of smeuïg vlees nemen zoals tartaar, gehakt, ragout of worst.
  Kunt u kleine stukjes niet veilig kauwen? Dan kunt u het vlees fijnmalen met de staafmixer of blender. Doe dit nadat u het vlees op smaak heeft gebracht zoals u het gewend bent. Vlees kunt u vervangen door kip, vis, ei of vegetarische producten zoals tahoe of sojaproducten.
• Jus of saus: Neem een portie jus of saus zoals u gewend bent. U kunt ook een klontje boter of margarine nemen.
• Groenten: Kook de groenten gaar en snijd of maal ze fijn. Gebruik eventueel diepvriesgroenten of groenten uit glas of blik. Voeg boter, margarine, olie of een sausje toe.
• Aardappelen of aardappelvervanging: Aardappelen kunt u gekookt en geprakt eten als dat lukt. Kunt u geprakte aardappelen moeilijk slikken? Dan kunt u er ook puree van maken met volle melk, een klontje boter, margarine of room.
  Als het lukt, kunt u ook goed gaar gekookte pasta of rijst (zo nodig paprijst of dessertrijst) eten. Veel mensen vinden rijst of pasta die door de blender zijn gegaan niet lekker. Mensen vinden aardappelpuree of puree van peulvruchten vaak lekkerder. U kunt deze puree op smaak brengen met peper, zout en kruiden.
• Nagerecht: Neem bijvoorbeeld een schaaltje vla, pudding, pap, yoghurt, kwark, roomijs of vruchten(moes) met room. Een milkshake of zoiets is ook heel geschikt. Doe er eventueel suiker, siroop, (slag)room, chocoladesaus of aardbeiensaus bij. U kunt het toetje 1 uur na de maaltijd nemen als u snel een vol gevoel heeft.

Hoe maakt u de warme maaltijd vloeibaar?

Maak de onderdelen van de maaltijd eerst klaar zoals u dat gewend bent. Maak ze apart van elkaar klaar. Doe bij ieder onderdeel van de maaltijd kruiden en smaakmakers (bijvoorbeeld zout en peper) die u lekker vindt.
Meng daarna het gare en kleingesneden vlees, de gare groenten en de gekookte aardappelen of puree door elkaar met jus, saus, bouillon of melk. Dit kunt u met een staafmixer doen in een mengbeker. U kunt ook een keukenmachine of blender gebruiken.
De maaltijd kunt u zeven. U kunt de maaltijd als dat nodig is nog verder op smaak brengen met zout, aroma’s en kruiden.
Het kan lekkerder zijn om vlees, groenten en puree los van elkaar te mengen met jus, saus, bouillon of melk en los van elkaar te serveren op uw bord.

Wat zijn alternatieven voor de zelf gemixte maaltijd?

• Kant-en-klare baby- of peutervoeding: U kunt ook baby- of peutervoeding nemen als uw maaltijd. Denk aan producten van Nutricia (Olvarit), Nestlé of het eigenmerk babyvoeding van de supermarkt of drogist. In babyvoeding zitten geen stukjes, in peutervoeding wel. Het eten kunt u als u wilt verder op smaak brengen met zout, aroma’s en kruiden.
• Kant-en-klare mixmaaltijd: U kunt bij de apotheek ook kant-en-klare mixmaaltijden vinden. Bijvoorbeeld Resource Mix HP van Nestlé. Na het toevoegen van gekookt water of bouillon krijgt u een dikke, vloeibare maaltijd. U kunt deze maaltijden thuis eventueel verder op smaak brengen met zout, peper en kruiden.

Tussendoortjes

Neem minstens 3 x per dag een extra tussendoortje. Doe dit tussen de maaltijden door en voor het slapen. Kies bijvoorbeeld:

• zacht fruit zoals banaan, rijpe peer, perzik of meloen
• vruchtenmoes of fruitsmoothie, kant-en-klaar of zelf gemalen met een staafmixer of blender
• zachte koek, zoals gevulde koek, appelkoek of vruchtenkoek
• krokante koeken zoals lange vingers, speculaasjes en biscuits. Die kunt u zacht maken door ze te dopen in thee, koffie of warme melk.
• zacht gebak, zoals cake, slagroomgebak, kwarktaart of yoghurtgebak
• chocolade, marsepein, borstplaat en dergelijke zonder harde stukjes zoals noten en rozijnen (u kunt deze zoetigheden als dat nodig is in de mond laten smelten)
• plakjes leverworst, plakjes zachte worst, zachte kaassoorten
• roomijs, softijs, sorbetijs, pap, vla, vlaflip, pudding, volle of Bulgaarse yoghurt, kwark (eventueel met room)
• milkshakes of zelfgemaakte milkshakes van bijvoorbeeld roomijs, volle melk of vla en limonadesiroop

Hoe voorkomt u gewichtsverlies bij problemen met kauwen en slikken?

Het kan zijn dat u door de problemen met kauwen en slikken minder eet en drinkt dan uw lichaam nodig heeft. U zult dan merken dat u zich zwakker voelt. U valt af en misschien wordt uw weerstand minder. Om dit te voorkomen, is het belangrijk dat u uw gewicht op peil houdt. Hieronder staan tips om meer energie en voedingsstoffen binnen te krijgen:

• Verdeel de voeding in meerdere kleine porties over de dag als het niet lukt om genoeg te eten per maaltijd. Neem bijvoorbeeld elke 2 uur een kleine maaltijd en neem meerdere tussendoortjes.
• Doe veel suiker in thee, koffie, pap en yoghurt. Houdt u niet van suiker? Dan is druivensuiker een alternatief waarin veel energie zit. Druivensuiker is te koop bij apotheken en drogisterijen onder de naam Fantomalt van Nutricia of Resource Dextrine-maltose van Nestlé Nutrition.
  Druivensuiker smaakt minder zoet dan gewone suiker, maar er zitten wel evenveel calorieën in. Om dezelfde zoete smaak als bij suiker te krijgen, heeft u ongeveer 2 x zoveel druivensuiker nodig. Ook als u wel van suiker houdt, krijgt u bij een ‘overstap’ naar druivensuiker dus al snel extra energie binnen.
• Gebruik liefst volle melkproducten in plaats van magere of halfvolle melkproducten. In volle producten zit meer energie.
• Doe slagroom, koffieroom, zure room of crème fraîche bij pap, vla, yoghurt, soep en saus. Neem de room het liefst ongeklopt. Dit geeft minder snel een vol gevoel dan geklopte slagroom.
• Doe extra olie, margarine of boter in pap, soep, saus, groenten of puree.
• Vraag uw arts of diëtist naar drinkvoeding of bijvoeding in poedervorm. Deze drankjes in allerlei smaken en oplosbare poeders met weinig smaak kunnen u extra energie geven. Hier zitten ook nuttige voedingsstoffen in.

Vragen over voedingsadvies bij kauwklachten en slikklachten?

Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen? Dan kunt u ons op de volgende manieren bereiken:

• U kunt van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur bellen met een diëtist van het ziekenhuis. U bereikt ons op telefoonnummer 088 979 28 30.
• U kunt ook een e-mail sturen naar dietetiek@haaglandenmc.nl. Vermeld in de e-mail uw HMC-patiëntennummer.
• U kunt uw diëtist verder vragen stellen via een e-consult op patiëntenportaal mijnHMC.