Dieet bij zwangerschap en diabetes

Over dieet bij zwangerschap en diabetes

Deze informatie is voor vrouwen die tijdens de zwangerschap zwangerschapsdiabetes krijgen. Ook is de informatie bestemd voor vrouwen die al diabetes hebben en zwanger zijn. Hier leest u wat (zwangerschaps)diabetes is en wat u hier zelf met uw voeding aan kunt doen.

Wat is diabetes?

Diabetes heet ook wel suikerziekte. Bij diabetes heeft uw lichaam moeite om de hoeveelheid suiker in het bloed goed te regelen.

Uw lichaam maakt insuline aan om de bloedsuiker niet te hoog te laten worden. Insuline zorgt ervoor dat suiker uit het bloed naar de cellen van het lichaam gaat. Zodra u koolhydraten of suikers eet of drinkt, gaat de insuline in het lichaam aan het werk.

Als u diabetes heeft, werkt dit minder goed. Uw lichaam maakt te weinig of geen insuline aan, of reageert niet goed op insuline. Hierdoor blijft er te veel suiker in uw bloed zitten.

Wat is zwangerschapsdiabetes?

Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke vorm van diabetes. Het ontstaat tijdens de zwangerschap en verdwijnt vaak weer na de bevalling.

Vaak helpt een dieet om de bloedsuiker goed te houden. Als dat toch niet lukt, kan de arts of diabetesverpleegkundige u ook tabletten en/of insuline geven.

Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, hebben later een grotere kans op het krijgen van diabetes type 2.

U kunt dit risico kleiner maken door gezond te eten, genoeg te bewegen en na de zwangerschap een gezond gewicht te krijgen.

Diabetes type 1 en zwangerschap

Vrouwen met diabetes type 1 moeten naast een dieet altijd insuline gebruiken: ook tijdens de zwangerschap. Hun lichaam maakt zelf geen of weinig insuline meer aan.

Diabetes type 2 en zwangerschap

Vrouwen met diabetes type 2 kunnen naast hun dieet tabletten of insuline nodig hebben. Tijdens de zwangerschap blijft dit ook nodig. De diabetesverpleegkundige, arts of physician assistent kijkt samen met u of u de tabletten kunt gebruiken tijdens de zwangerschap. Soms zijn aanpassingen nodig.

Insuline en zwangerschap

Tijdens de zwangerschap verandert de hoeveelheid insuline die uw lichaam nodig heeft. Later in de zwangerschap heeft u meer insuline nodig.

Doordat er meer hormonen actief zijn in uw lichaam tijdens uw zwangerschap, reageert uw lichaam minder goed op insuline. Dit geldt voor alle vormen van diabetes. Hierdoor kan uw bloedsuiker te hoog worden. Als uw bloedsuiker te hoog is, krijgt uw baby te veel suiker binnen. Dit kan risico’s geven, zoals:

• De baby groeit te snel en wordt te zwaar. Dit maakt de bevalling moeilijker.
• De baby kan na de geboorte een te lage bloedsuiker krijgen. In het ziekenhuis controleren we dit goed.

Hoe gaat de behandeling van diabetes tijdens de zwangerschap?

Het doel van de behandeling is om uw bloedsuiker op een goed niveau te houden. Dit kan met een dieet of met een combinatie van dieet en insuline of tabletten.

Tijdens uw zwangerschap krijgt u begeleiding van een team in het ziekenhuis. Dit team bestaat uit:

• een gynaecoloog
• internist of physician assistant
• een diabetesverpleegkundige
• een diëtist

De diëtist geeft u persoonlijk advies over uw voeding.
De diabetesverpleegkundige, internist of physician assistent bespreekt met u de bloedsuikerwaarden en eventuele medicijnen.

Koolhydraten en diabetes tijdens de zwangerschap?

Om uw bloedsuiker op een goed niveau te houden, is het belangrijk te letten op wat en hoeveel u eet en drinkt. Uw bloedsuiker wordt onder andere beïnvloed door de hoeveelheid koolhydraten in uw voeding. De darmen zetten koolhydraten om in suiker (glucose). Daarna komt deze suiker in het bloed terecht, waardoor de bloedsuiker stijgt. Hoe meer koolhydraten u eet, hoe hoger uw bloedsuiker wordt.

Soorten koolhydraten

• Zetmeel: in alle soorten brood (wit, bruin, volkoren, spelt), aardappelen, (zilvervlies) rijst, (volkoren) pasta zoals macaroni en spaghetti, mie, couscous, peulvruchten zoals linzen, bruine bonen en kikkererwten, roti, pannenkoeken
• Vruchtensuiker (fructose): in alle fruitsoorten, vruchtensappen, gedroogd fruit zoals rozijnen, krenten, vijgen, pruimen en abrikozen
• Melksuiker (lactose): in melk, karnemelk, yoghurt, kwark, skyr, kefir, chocolademelk, pap, vla en pudding
• Suiker (sacharose): onder andere witte suiker, bruine suiker, basterdsuiker, poedersuiker, rietsuiker en suiker in bijvoorbeeld stroop, honing, koek, chocola, gebak, snoep, zoet broodbeleg, frisdranken, limonade(siroop) en gezoete zuiveldranken/toetjes
• Druivensuiker (glucose): in onder andere dextro’s

Algemene adviezen bij diabetes tijdens de zwangerschap

Als u diabetes heeft tijdens de zwangerschap, is een gezonde leefstijl belangrijk. Dit betekent: gezond eten, genoeg bewegen, ontspannen en goed slapen.

Besteed extra aandacht aan de punten hieronder:

Hoeveel koolhydraten mag u eten?

In veel soorten eten en drinken met koolhydraten zitten ook belangrijke voedingsstoffen zoals eiwitten, vezels, vitaminen en mineralen. Bijvoorbeeld in brood, fruit, aardappelen, zilvervliesrijst en linzen. Ze zijn belangrijk voor uw gezondheid. Blijf deze producten daarom eten.

Eet u veel koolhydraten? Dan kan het nodig zijn om minder koolhydraten te eten of ze beter te verdelen over de dag. Uw diëtist bespreekt met u hoe u dit het beste kunt doen.

Verdeel de koolhydraten goed over de dag

Soms is het nodig om bij de hoofdmaaltijden minder koolhydraten te eten en wat vaker een tussendoortje te nemen. Hierdoor stijgt uw bloedsuiker minder snel en voorkomt u dat uw bloedsuiker te hoog wordt.

Eet daarom 3 hoofdmaaltijden verdeeld over de dag en neem 2 tot 3x een klein tussendoortje.
Hieronder vindt u een voorbeeld van hoe u uw maaltijden kunt verdelen over de dag.

Gebruik geen suiker en zo weinig mogelijk producten met toegevoegde suikers

Het beste is om dranken zonder suiker te drinken, zoals:

• water (met een schijfje citroen of blaadjes munt)
• thee of koffie zonder suiker en honing (maximaal 2 kopjes koffie per dag)

Dranken met suiker zorgen voor een snelle stijging van uw bloedsuiker. Drink deze daarom niet. Dit zijn:

• frisdranken
• vruchtensappen (ook versgeperst sap)
• limonade
• thee en koffie met suiker of honing

Het beste is om te wennen aan een minder zoete smaak. Als u dat wilt, kunt u af en toe producten met zoetstoffen nemen, zoals:

• een glas frisdrank zonder suiker (zero of light)
• een glas suikervrije limonade

Let op met producten waaraan veel suiker is toegevoegd, zoals koek, snoep, gebak en chocola. Deze zorgen ook voor een snelle stijging van uw bloedsuiker. Eet deze producten zo weinig mogelijk.

Eet producten met veel vezels

Vezels zijn goed voor uw darmen en zorgen ervoor dat uw bloedsuiker langzaam en minder hoog stijgt.

Voedingsmiddelen met koolhydraten en veel vezels zijn:

• volkorenbrood
• volkoren pasta en zilvervliesrijst
• peulvruchten zoals bruine bonen en linzen
• groente en fruit

Eet deze producten in de hoeveelheden die u met uw diëtist heeft afgesproken.

Eet de aanbevolen hoeveelheden per dag voor zwangeren

Tijdens de zwangerschap is het belangrijk om gezond en gevarieerd te eten. U heeft elke dag genoeg energie, eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen en mineralen nodig voor uw gezondheid en de groei van uw baby.

Eet daarom iedere dag ongeveer:

• 250 gram groente
• 2 porties fruit
• 4 sneetjes volkorenbrood of een andere volkoren variant
• 200 gram aardappelen of 150 gram gekookte zilvervliesrijst of 150 gram gekookte volkorenpasta of 200 gram gekookte peulvruchten
• 100 gram vis, kip, vlees, ei of een vleesvervanger
• 3 tot 4 porties zuivel (ongeveer 500 ml in totaal), zoals melk, karnemelk, yoghurt, kwark of skyr
• 2 porties (smeer)kaas (40 gram in totaal)
• 40 gram smeer- en bereidingsvetten, zoals margarine op brood en 1 eetlepel olie of bak- en braadvet bij het klaarmaken van een warme maaltijd
• 1 handje ongezouten noten (25 gram)
• 1,5 tot 2 liter drinken (hierbij tellen melkproducten mee)

Een voorbeeld van een dagmenu

Hieronder staat een voorbeeld van wat u op een dag kunt eten en drinken. Als u zich hieraan houdt, dan voldoet u aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden in de zwangerschap. Het kan zijn dat uw diëtist u een ander advies geeft. Houd u dan aan het advies van uw diëtist.

Koolhydraten in grammen
Ontbijt
2 sneetjes volkoren brood	28
besmeerd met halvarine/margarine uit een kuipje	0
belegd met onder andere kaas, vleeswaren, pindakaas, hummus of ei	0
glas melk, karnemelk of een schaaltje naturel yoghurt	6
thee of koffie zonder suiker, naar wens met halfvolle (koffie)melk	0 – 2
Totaal	34 – 36 gram
In de loop van de ochtend
thee of koffie zonder suiker, naar wens met halfvolle (koffie)melk	0 – 2
portie fruit of vervanging	15
Totaal	15 – 17 gram
Lunch
2 sneetjes volkoren brood	28
besmeerd met dieethalvarine/margarine	0
belegd met onder andere kaas, vleeswaren, pindakaas, hummus of ei	0
naar wens een portie rauwkost	0 – 2
glas melk, karnemelk of een schaaltje naturel yoghurt	6
thee of koffie zonder suiker, naar wens met halfvolle (koffie)melk	0 – 2
Totaal	34 -38 gram
In de loop van de middag
thee of koffie zonder suiker, naar wens met halfvolle (koffie)melk	0 – 2
portie fruit of vervanging	15
Totaal	15 – 17 gram
Warme maaltijd
200 gram gekookte aardappelen OF 150 gram gekookte zilvervliesrijst OF 150 gram volkorenpasta OF 200 gram gekookte bruine bonen	36
250 gram groente	8 – 10
naar wens een portie rauwkost	0 – 2
100 gram kip, vis, vlees of vleesvervanger bereid in 1 eetlepel vloeibaar bak- en braadvet of olie	0
Totaal	44 – 48 gram
In de loop van de avond
thee of koffie zonder suiker, naar wens met halfvolle (koffie)melk	0 – 2
een schaaltje naturel yoghurt of kwark of vervanging	6
1 handje ongezouten noten	4
Totaal	10 – 12 gram
TOTAAL DAGMENU	152 – 168 gram koolhydraten

Meer informatie over gezond eten tijdens de zwangerschap vindt u op: www.voedingscentrum.nl/zwangerenkind

Hier vindt u ook informatie over gezond vegetarisch eten tijdens de zwangerschap en vervangingen voor melkprodukten.

Hoe kunt u afwisselen met koolhydraten tijdens de zwangerschap?

Als u afwisseling wilt in uw voeding, kunt u kiezen voor producten met ongeveer dezelfde hoeveelheid koolhydraten per maaltijd of tussendoortje.

Op het etiket van een product kunt u zien hoeveel koolhydraten erin zitten. Zo kunt u uitrekenen hoeveel koolhydraten zitten in uw portie.

Dit kan ook met de app Mijn Eetmeter van het Voedingscentrum of via de website van het Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl/eetmeter

Wilt u meer weten over het tellen en afwisselen van koolhydraten? Lees dan de volgende informatie:

• Koolhydraten en diabetes
• Diabetes met kortwerkende insuline

Diabetesmedicijnen tijdens de zwangerschap

Soms blijft uw bloedsuiker te hoog, ondanks aanpassingen in uw voeding. Dan kan uw diabetesverpleegkundige of arts u voor uw (zwangerschaps-)diabetes medicijnen voorschrijven.

Het blijft ook dan belangrijk om de dieetadviezen te volgen. Uw diëtist zal in uw dieetadvies rekening houden met de medicijnen die u slikt.

Andere belangrijke adviezen tijdens uw zwangerschap

Foliumzuur

Vanaf het moment dat u zwanger wilt worden tot 10 weken zwangerschap is het belangrijk om dagelijks 400 microgram foliumzuur te slikken.

Vitamine D

Tijdens de hele zwangerschap heeft u extra vitamine D nodig. Het advies is om dagelijks 10 microgram vitamine D te slikken. Vitamine D helpt uw lichaam om calcium op te nemen in de botten.

Er zijn speciale multivitaminen voor zwangere vrouwen te koop waarin zowel foliumzuur als vitamine D zit. U kunt ze ook apart als supplement kopen.

Alcohol

Als u zwanger wilt worden, zwanger bent of borstvoeding geeft, adviseren we u geen alcohol te drinken.

Voedingsmiddelen die u beter niet kunt eten

De meeste voedingsmiddelen kunt u tijdens de zwangerschap gewoon eten. Maar sommige producten kunnen ongezond zijn voor u of uw baby, zoals:

• lever en producten met lever
• rauw of halfrauw vlees
• kaas gemaakt van rauwe melk

Voor meer informatie over welke producten u wel of niet kunt eten tijdens de zwangerschap, kunt u de app ZwangerHap van het Voedingscentrum downloaden: www.voedingscentrum.nl/zwangerhap

Eet 2x per week vis

Het is goed om tijdens de zwangerschap 2x per week vis te eten. Vis maakt de kans kleiner dat uw baby te vroeg wordt geboren. Het helpt ook bij de ontwikkeling van de hersenen en ogen van uw baby.

Eet:

• 1x per week vette vis, zoals (doorbakken) zalm
• 1x per week magere vis, zoals kabeljauw

Let op: niet alle vissoorten zijn geschikt om te eten tijdens de zwangerschap. Gebruik de ZwangerHap-app om te zien welke vissoorten u veilig kunt eten.

Meer informatie over zwangerschap en diabetes

Handige apps

• ZwangerHap: Hierin kunt u opzoeken welke producten u beter wel of niet kunt eten tijdens uw zwangerschap.
• Mijn Eetmeter: Hierin kunt u zien hoeveel koolhydraten in een product zitten. U kunt hierin ook bijhouden wat u op een dag eet en drinkt. U kunt verder zien of u genoeg energie en voedingsstoffen binnenkrijgt.

Dieetvideo’s

Wilt u liever informatie via een video bekijken? Dat kan via:

• www.dieetvideo.nl
• www.corienmaljaars.nl/kijkennaarkoolhydraten

Deze video’s zijn beschikbaar in verschillende talen, zoals Nederlands, Turks, Arabisch en Engels.

Vragen over zwangerschap en diabetes?

Voor meer informatie kunt u ons op de volgende manieren bereiken:

• U kunt op werkdagen tussen 08.00 en 16.30 uur bellen met een diëtist van het ziekenhuis. U bereikt ons op telefoonnummer 088 979 28 30.
• U kunt uw diëtist vragen stellen via een e-consult op patiëntenportaal mijnHMC.